เจฟ สตาส (Jef Staes) สถาปนิกและนักพูดชาวเบลเยียม ผู้เชี่ยวชาญด้านนวัตกรรม ได้พัฒนาแนวคิดว่าด้วยการสร้างนวัตกรรมองค์กร ชื่อว่า ‘ลิงสีแดง’ (Red Monkey) โดยได้รับแรงบันดาลใจมาจากข้อค้นพบทางชีววิทยาที่ระบุว่า พื้นที่ป่าซึ่งมีระบบนิเวศเอื้อต่อความหลากหลายทางชีวภาพมากที่สุดไม่ใช่บริเวณกลางป่าลึก ทว่ากลับเป็นพรมแดนระหว่างป่ากับพื้นที่ที่ไม่ใช่ป่า
เขาอุปมาเปรียบเทียบว่า เมื่อลิงสีน้ำตาลธรรมดาๆ พบปะสังสรรค์กับปลาสีแดงที่แหวกว่ายอยู่ในทะเล วันหนึ่งมันอาจเปลี่ยนเป็นลิงสีแดงที่ไม่เหมือนใคร การสร้างนวัตกรรมขึ้นในองค์กรก็จำเป็นต้องอาศัยระบบนิเวศลักษณะเดียวกัน
ในความคิดของ Jef Staes นวัตกรรมเป็นผลมาจากการเผชิญหน้าของไอเดียที่พยายามจะอยู่รอดท่ามกลางความขัดแย้ง เริ่มต้นมาจาก ‘ลิงสีแดง’ หรือ ‘นักสร้างสรรค์’ ผู้ซึ่งขาข้างหนึ่งเหยียบอยู่ในองค์กร ส่วนขาอีกข้างก้าวออกไปอยู่นอกองค์กร ทำให้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดกับคนที่หลากหลาย มองเห็นและได้ค้นหาไอเดียใหม่ๆ กระทั่งอาจค้นพบไอเดียที่น่าสนใจหรือดีที่สุดสำหรับองค์กร
ในขณะเดียวกัน องค์กรก็จำเป็นต้องมี ‘ผู้บุกเบิก’ ซึ่งอาจมีเพียงแค่ 10% เท่านั้นก็ได้ บุคลิกของคนกลุ่มนี้เปี่ยมไปด้วยไอเดีย รักในความคิดใหม่ และพร้อมที่จะทุ่มเทเพื่อเปลี่ยนแปลง แต่ก็ต้องการได้รับการสนับสนุนจากผู้มีอำนาจตัดสินใจเพื่อพัฒนาไอเดียให้กลายเป็นจริง
บ่อยครั้งที่การเปลี่ยนแปลงองค์กรมักเป็นไปแบบสั่งการจากเบื้องบน (Top-down) โดยการริเริ่มของคนเพียงไม่กี่คน ซึ่งไม่ใช่หนทางแห่งความยั่งยืน การสร้างนวัตกรรมองค์กรเป็นงานที่ต้องทำกับคนหมู่มาก ใช้กลยุทธ์หว่านล้อม ‘ผู้ตาม’ อย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยอาศัยการสื่อสารอย่างไม่เป็นทางการ เพื่อกระชับความสัมพันธ์และสร้างการมีส่วนร่วม มีการยกตัวอย่างหรือแบ่งปันเรื่องราวที่เป็นรูปธรรม เพื่อให้พวกเขาเข้าใจว่าสิ่งใหม่จะดีต่อเขาอย่างไร และจะแปลงความคิดใหม่ให้เป็นการลงมือปฏิบัติได้อย่างไร ถ้าพวกเขามองไม่เห็นภาพที่ชัดพอ ก็อาจไม่ให้ความร่วมมือกับการเปลี่ยนแปลงนั้น
อย่างไรก็ตาม หากยังไม่มีการวางรากฐาน ‘แรงบีบทางนวัตกรรม’ ที่เข้มแข็งหนักแน่นเพียงพอ ก็ไม่ควรปล่อยให้ลิงสีแดงกลับเข้าไปอยู่กลางป่า เพราะที่นั่นเต็มไปด้วย ‘ผู้ตั้งรกราก’ ซึ่งพร้อมที่จะฆ่าไอเดียสร้างสรรค์ จนกระทั่งลิงสีแดงอาจกลายเป็นแค่เป็ดเชื่องๆ ตัวหนึ่ง
องค์กรนวัตกรรมที่แท้จริงในปัจจุบันมักเป็น ‘เครือข่าย’ ที่มีคุณลักษณะแบบเปิด ซึ่งอาจมองในแง่ของการเปิดองค์กรไปสู่โลกภายนอก หรือการเปิดหน่วยธุรกิจย่อยในองค์กรให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันระหว่างพนักงานข้ามฝ่าย
ลิงสีแดงตัวเดียวไม่เพียงพอสำหรับการเปลี่ยนแปลง องค์กรควรจะส่งเสริมให้มีลิงสีแดงหลายๆ ตัวในทุกหน่วยธุรกิจหรือทุกฝ่ายงาน โดยอาศัยกระบวนการวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต คือเปิดโอกาสให้คนได้ก้าวไปอยู่ชายขอบขององค์กร ได้ลองลงมือปฏิบัติตามความคิดริเริ่มใหม่ๆ อย่างเต็มที่ หากล้มเหลวก็ไม่ใช่เรื่องคอขาดบาดตาย แต่จะได้เรียนรู้ว่า ไอเดียที่ดีเหล่านั้นไม่เหมาะอย่างไรกับการนำมาปฏิบัติจริง
แม้ว่าโลกนี้จะเชิดชูแนวคิดประชาธิปไตย แต่สำหรับเรื่องนวัตกรรมแล้ว Jef Staes ไม่เชื่อว่าเสียงส่วนใหญ่ของสังคมหรือในองค์กรจะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นเสมอไป และเตือนให้พึงระวัง ‘พลังของคนโง่ในกลุ่มคนหมู่มาก’
นวัตกรรมบางไอเดียจึงอาจเป็นที่ชื่นชอบของคนมากมายไปพร้อมๆ กับที่มีคนเกลียดชัง แต่สิ่งสำคัญเหนืออื่นใดอยู่ที่การเคารพในความคิดที่แตกต่างหลากหลาย และพยายามใช้ข้อมูลเหตุผลเพื่อจูงใจให้คนส่วนใหญ่เชื่อและคล้อยตามมากที่สุด
ผู้สนใจแนวคิดของ Jef Staes ดูที่ https://www.jefstaes.com และเรื่องราวของ Red Monkey ดูที่ https://www.theredmonkeystory.com หรือ https://www.redmonkey.be
ที่มา
วิดีโอ “he Red Monkey Story – Or how to manage creative ideas” จาก (Online)
บทความ “Fostering innovation and change by ‘breeding’ Red Monkeys® (and building informal coalitions, of course)!” จาก (Online)
บทความ “A conflict isn’t always a bad thing – Part 5” จาก (Online)
