ประเทศลัตเวียมีนักอ่านที่ใช้บริการห้องสมุดมากขึ้นทุกๆ ปี ทว่าข้อจำกัดด้านเศรษฐกิจเป็นปัจจัยที่ทำให้จำนวนห้องสมุดและงบประมาณสำหรับห้องสมุดกลับมีแนวโน้มลดลงเรื่อยๆ ดังนั้นหากจะมีการเปิดให้บริการใหม่สักแห่ง จึงต้องมีการวางแผนอย่างรอบคอบและมีมาตรฐานการออกแบบระดับสูง เพื่อให้เกิดอรรถประโยชน์สูงสุดต่อนักอ่านและสังคม
เมื่อปี 2021 ที่ผ่านมา ณ เมืองตากอากาศเก่าแก่ของประเทศลัตเวีย มีการเปิดตัวห้องสมุดกลางแห่งเมืองโอเกร (Ogre Central Library) หลังใหม่ ท่ามกลางบรรยากาศอันรื่นรมย์ มีทั้งป่า แม่น้ำ เนินเขา และกลุ่มบ้านไม้หลังคาทรงแหลมซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของเมือง
ห้องสมุดแห่งนี้ตั้งใจจะเป็นพื้นที่สาธารณะทั้งในมิติเชิงกายภาพและมิติทางวัฒนธรรม ซึ่งมาจากความต้องการที่แท้จริงของผู้ใช้เป็นหลักมากกว่าการชี้นำโดยรัฐ กระบวนการออกแบบให้ความสำคัญกับการเปิดรับฟังความคิดเห็น ทั้งจากโรงเรียน องค์กรเยาวชน ศูนย์วัฒนธรรม รวมทั้งมีการสำรวจผ่านโซเชียลมีเดีย
ฟังก์ชันการใช้งานของห้องสมุดพยายามตอบโจทย์ที่หลากหลาย เด็กนักเรียนสามารถเข้ามานั่งจับกลุ่มทำการบ้าน มีหน้าผาจำลองและพื้นที่วิ่งเล่นสำหรับวัยซน ผู้สูงวัยอาจมาเดินเล่นและนั่งพักผ่อนในสวน มีห้องประชุมหลายขนาดรองรับคนวัยทำงาน ส่วนผู้ที่ชอบอ่านหนังสือเงียบๆ ก็สามารถเลือกนั่งในคูหาที่เป็นส่วนตัว ที่นี่ยังเป็นที่ตั้งของสำนักงานทะเบียนราษฎร์ และให้บริการพื้นที่จัดงานแต่งงานแบบครบวงจร
ห้องสมุดเมืองโอเกรได้นำเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการให้บริการ และในอีกทางหนึ่งก็เป็นการลดภาระที่ไม่จำเป็นให้บรรณารักษ์ ซึ่งสามารถนำเวลาไปใช้เพื่อพัฒนาการให้บริการด้านอื่นๆ อย่างเต็มที่ บริเวณโถงทางเข้ามีหุ่นยนต์ต้อนรับซึ่งพร้อมจะตอบคำถามและนำทาง และยังมีตู้ให้บริการอัตโนมัติ 24 ชั่วโมงซึ่งลูกค้าสามารถคืนหนังสือและรับหนังสือที่จองไว้ล่วงหน้า
อาคารตั้งอยู่หลังแนวทิวไม้สะท้อนถึงบุคลิกของชาวลัตเวียที่ขี้อายและเก็บตัว ออกแบบโดยคำนึงถึงความกลมกลืนกับภูมิทัศน์รายรอบและสภาพแวดล้อมตามฤดูกาล การก่อสร้างใช้กลวิธีงานช่างไม้แบบโบราณร่วมกับเทคโนโลยีทางวิศวกรรมที่ทันสมัย ส่วนหลังคามีรูปทรงคล้ายบ้านเรือนในชุมชน
ห้องสมุดเมืองโอเกรยังเป็นต้นแบบอาคารนวัตกรรมและอนุรักษ์พลังงาน โดยนำเทคโนโลยีมาใช้จัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ติดตั้งแผงพลังงานแสงอาทิตย์ มีที่เก็บน้ำฝนสำหรับใช้หมุนเวียนในอาคาร ติดตั้งเซนเซอร์วัดค่าคาร์บอนไดออกไซด์ และมีระบบรดน้ำผนังต้นไม้อัตโนมัติ
ด้วยแนวคิดการเป็นพื้นที่สาธารณะสำหรับทุกคนและการออกแบบซึ่งผสานอัตลักษณ์และนวัตกรรมเพื่อความยั่งยืน ห้องสมุดแห่งนี้จึงได้รับการเสนอชื่อเข้าชิงรางวัลห้องสมุดประชาชนแห่งปีของสหพันธ์นานาชาติแห่งสถาบันและสมาคมห้องสมุด (IFLA) ประจำปี 2022 ส่วนห้องสมุดที่ได้รับรางวัลคือห้องสมุดประชาชนมิสซูลา (Missoula Public Library) สหรัฐอเมริกา
ที่มา
บทความ “Economic value and impact of public libraries in Latvia Study report” จาก culturelablv.files.wordpress.com (Online)
บทความ “Ogre Central Library and Marriage Registry / PBR Architects Bureau” จาก archdaily.com (Online)
บทความ “Number of libraries decreasing in Latvia, number of active library users rising” จาก baltictimes.com (Online)
บทความ “Ogre Central Library building by PBR” จาก fold.lv (Online)
วิดีโอ “Aija Bremšmite: “Ogre Central Library: The capabilities and sustainability of the new building”” จาก youtube.com (Online)
เว็บไซต์ Ogres Centrālā bibliotēka (Online)
