พิพิธภัณฑ์ค่ายกักกันนาซี เล่าเรื่องไม่อยากจำ ถ่ายทอดประสบการณ์ลืมไม่ลง

19 views

May 26, 2023

‘คุณจะเลือกหรือตัดสินใจอย่างไร หากตกอยู่ในสภาวะที่ต้องเผชิญแรงกดดันจากเพื่อน อำนาจ และความไม่ไว้วางใจ’

แนวคิดดังกล่าว คือส่วนหนึ่งของ ‘Right or Wrong’ นิทรรศการภายในพิพิธภัณฑ์ของอนุสรณ์สถานอาเมอร์สโฟร์ต ประเทศเนเธอร์แลนด์ (National Monument Kamp Amersfoort) ซึ่งตั้งอยู่ในค่ายกักกันของทหารนาซี สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 มีนักโทษและเชลยศึกเคยถูกคุมขังที่นี่ประมาณ 47,000 คน พวกเขาถูกปฏิบัติอย่างไร้มนุษยธรรม ต้องเผชิญความอดอยาก การทารุณกรรม การบังคับใช้แรงงาน และหลายคนถูกประหารชีวิต

ในบรรยากาศที่มืดมิด ผู้เยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์กลุ่มละ 16 คน จะเริ่มแนะนำตนเองและเข้าสู่โลกจำลองประสบการณ์ผ่านแว่น VR ภายในนั้นทุกคนต้องเผชิญกับคำถามและสถานการณ์ทางแยกแห่งศีลธรรม เช่น คุณจะทำอย่างไรเมื่อพบคนถูกทำร้ายบนถนน ทั้งคำตอบ สายตา และท่าทางล้วนถูกจับตามอง หลังจบเกมผู้เล่นจะถกเถียงและแบ่งปันความเห็นเกี่ยวกับประสบการณ์ที่ตนเองได้รับ

สถานที่แห่งความทรงจำที่ไม่น่าจดจำนี้ ถูกสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์เมื่อปี 2005 และปรับปรุงใหม่ในปี 2021 นำเสนอเรื่องราวความโหดร้ายที่ถูกจารึกไว้ในหน้าประวัติศาสตร์ แนวคิดหลักในการออกแบบสื่อถึง ‘ขั้วตรงข้าม’ ของสิ่งต่างๆ อาทิ ความชั่ว-ความดี ความมืด-ความสว่าง ความเก่า-ความใหม่ เป็นต้น นิทรรศการมีทั้งส่วนพื้นที่ภายในอาคารและกลางแจ้ง โดยใช้เทคโนโลยีมาช่วยสร้างเสริมประสบการณ์แก่ผู้เยี่ยมชมอย่างมีส่วนร่วม

ที่อาคารหลัก ผู้เยี่ยมชมจะต้องเดินลงบันไดแคบและชันเพื่อเข้าไปในห้องใต้ดินขนาดมหึมา ภายในตกแต่งด้วยโทนสีเข้มเพื่อสร้างความรู้สึกกดดัน นิทรรศการประกอบด้วยภาพสีขาวดำของบุคคลเรียงรายอยู่บนเสาและผนัง พวกเขาคือนักโทษ ผู้คุม และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับค่ายแห่งนี้ สายตาของแต่ละคนจ้องมองออกมาอย่างเฉยเมย แต่เมื่อผู้เยี่ยมชมเปิดลิ้นชักบรรจุสิ่งของส่วนตัวของคนในภาพเหล่านั้น ภาพจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลที่อบอุ่นขึ้น พร้อมมีเสียงบอกเล่าเรื่องราวสั้นๆ เกี่ยวกับชีวิตของพวกเขา นักออกแบบตั้งใจนำเสนอว่า ทุกคนในภาพมีตัวตน มีชื่อ และเคยมีชีวิต

อีกโซนหนึ่งเป็นนิทรรศการเสมือนจริง มีวัตถุประสงค์เพื่อเชื่อมโยงประสบการณ์ของผู้เยี่ยมชม ว่าด้วยความอยุติธรรมที่เกิดในสังคมจากอดีตสู่ปัจจุบัน ก่อนออกจากอาคารพิพิธภัณฑ์ พวกเขาจะเดินผ่านห้องสำหรับการครุ่นคิด บริเวณนั้นมีปากกาให้ทุกคนเขียนบนผนังกระจก เพื่อสะท้อนความคิดเกี่ยวกับนิทรรศการและทบทวนตัวเองว่า ‘ฉันเพิ่งได้สัมผัสประสบการณ์อะไร’ เมื่อออกไปด้านนอกอาคาร ทุกคนจะได้พบกับแสงสว่างและธรรมชาติอีกครั้งซึ่งเปรียบดังอิสรภาพ บริเวณดังกล่าวจัดแสดงแบบจำลองค่ายกักกันในอดีต และสนามยิงปืน

“คนรุ่นผมและคนรุ่นอื่นๆ แทบจะจินตนาการไม่ออกถึงชีวิตและความกลัวในยามสงคราม… นั่นคือเหตุผลว่าทำไมประวัติศาสตร์ยุคนั้นจึงสำคัญ มันควรได้รับการเก็บรักษาและถูกถ่ายทอดต่อไป ณ อนุสรณ์สถานอาเมอร์สโฟร์ตที่ได้รับการปรับปรุงใหม่ เราอยากให้เรื่องราวของคนในอดีตเป็นบทเรียน ซึ่งสามารถนำมาใช้ที่นี่และเดี๋ยวนี้” มาร์ก รึตเตอ (Mark Rutte) นายกรัฐมนตรีเนเธอร์แลนด์กล่าวในการเปิดพิพิธภัณฑ์

นับตั้งแต่อนุสรณ์สถานอาเมอร์สโฟร์ตซึ่งบูรณะใหม่เปิดให้บริการ ก็ได้รับการตอบรับจากสาธารณชนอย่างท่วมท้น แม้ในช่วงที่มีการแพร่ระบาดของโควิด-19 พิพิธภัณฑ์มีผู้เยี่ยมชมมากกว่า 18,000 คน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี สัญญาณดังกล่าวสะท้อนถึงความหวังว่า คนรุ่นต่อไปจะไม่ลืมเรื่องราวสำคัญเกี่ยวกับบรรพบุรุษของพวกเขา