ปี 2014 ห้องสมุดเมาท์แกมเบียร์ (Mount Gambier Library) รัฐเซาท์ออสเตรเลีย ประเทศออสเตรเลีย จัดกระบวนการรับฟังความคิดเห็นของชุมชน เพื่อศึกษาความต้องการของผู้ใช้บริการในอนาคต ทั้งด้านการบริการ กิจกรรม และประสบการณ์ที่ได้รับ เพื่อจะนำไปปรับปรุงพัฒนาห้องสมุดขนานใหญ่ โดยอ้างอิงโมเดลของห้องสมุดระดับนานาชาติหลายแห่ง เช่น ห้องสมุด Dokk1 ในอาร์ฮุส ประเทศเดนมาร์ก และห้องสมุดประชาชนซีแอตเทิล สหรัฐอเมริกา
การปรับปรุงและพัฒนาห้องสมุดจากกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวางและไม่หยุดยั้งเช่นนี้เอง ทำให้ปัจจุบันห้องสมุดแห่งนี้ยังคงมีเสน่ห์ น่าใช้บริการ และสามารถตอบสนองความต้องการของชุมชนได้เป็นอย่างดี ห้องสมุดเมาท์แกมเบียร์มีจุดยืนที่ชัดเจนในการกำหนดบทบาทตัวเองให้เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน ตัวอย่างที่ดูเรียบง่ายที่สุดคือการเปิดให้ใช้สถานที่และห้องประชุมสำหรับกิจกรรมต่างๆ ได้อย่างสะดวก เช่น การจัดประชุมขององค์กรชุมชน จัดการเรียนการสอนนอกห้องเรียน จัดอภิปรายทางการเมือง และการแสดงทางวัฒนธรรม ในขณะที่การขอใช้สถานที่ของหน่วยงานภาครัฐอื่นล้วนมีขั้นตอนยุ่งยากกว่า
เหตุผลหนึ่งนั้นเป็นเพราะห้องสมุดประชาชนในออสเตรเลียมิได้ขึ้นตรงกับหน่วยงานของรัฐหรือถูกกำกับดูแลอย่างเข้มงวดจากผู้กำหนดนโยบายทางการเมือง ห้องสมุดจึงมีอิสระค่อนข้างมากในการดำเนินงาน ดังนั้นกิจกรรมที่มีเนื้อหาก้าวหน้ามักเกิดขึ้นที่ห้องสมุด เช่น การจัดอภิปรายเรื่องสังคมพหุวัฒนธรรม ซึ่งเป็นประเด็นการเมืองที่เข้มข้นแหลมคมของออสเตรเลีย
ห้องสมุดเมาท์แกมเบียร์นิยามตัวเองว่าเป็น ‘สถานที่ของเรา’ ซึ่งเป็นมิตรและพร้อมสนับสนุนผู้ใช้บริการ สโลแกนของห้องสมุดก็คือ ‘การเรียนรู้ ความเชื่อมโยง การค้นหา’ เน้นส่งเสริมการดำรงชีวิตที่สร้างสรรค์และเปี่ยมด้วยปัญญา มุ่งสร้างความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนทุกกลุ่มอายุในชุมชนที่มีความหลากหลาย ห้องสมุดได้สร้างวัฒนธรรม ‘แล้วพบกันที่ห้องสมุด’ ซึ่งผู้คนทั่วเมืองต่างรับรู้ จนได้รับรางวัลชนะเลิศ Jim Crawford Award ด้านนวัตกรรมห้องสมุด
แนวทางการให้บริการของห้องสมุดเมาท์แกมเบียร์และห้องสมุดประชาชนแห่งอื่นของออสเตรเลียมิได้เป็นเช่นนี้มาตั้งแต่อดีต ทว่าในรอบ 20 ปีมานี้เกิดการเปลี่ยนแปลงรากฐานทางแนวคิดหรือปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ (paradigm shift) จนกระทั่งตกผลึกกลายเป็นโมเดลห้องสมุดที่เน้นความสัมพันธ์กับชุมชน เปิดพื้นที่อิสระให้กับกิจกรรมทางสังคม โดยไม่มีการแบ่งแยกกีดกัน เกิดเป็นความร่วมมือกับชุมชนอย่างแนบแน่นในการสร้างสรรค์กิจกรรมทางวัฒนธรรม การเรียนรู้ และการแบ่งปัน
ที่มา
Roland Sussex, Peter Tregloan and Phil Long, Australian Projects and Trends (Chapter 6), Better Library and Learning Space, Facet Publishing, 2013.
