ภาพความทรงจำของการเรียนวิทยาศาสตร์ในห้องเรียนสำหรับหลายๆ คนคงเป็นการอยู่ในห้องแล็บ ที่มีโต๊ะวางอุปกรณ์ หลอดทดลอง สารเคมีที่ครูจัดหาไว้ให้ และทำตามโจทย์ไปเรื่อยๆ
แต่การเรียนวิทยาศาสตร์ที่ ‘มาลาดาราดาษ’ นั้นต่างออกไป เพราะเป็นการเรียนที่ลงไปสัมผัส สังเกต และเชื่อมโยงหลากหลายมุมมอง อย่างต้นไม้หนึ่งต้น สามารถบอกเล่าวิชาชีววิทยา เคมี ฟิสิกส์ ไปจนถึงศิลปะและความงาม
มาลาดาราดาษ พื้นที่ที่ดารดาษไปด้วยดอกไม้และดวงดาวแห่งนี้ ตั้งอยู่ในอำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ใกล้ดอยหลวงเชียงดาว โดยตั้งต้นจากการพยายามปลูกและปั้นพื้นที่เพื่อเป็นบ้านเรียน (Home School) ให้ลูกๆ ทั้งสองของพวกเขาเอง ก่อนจะรู้สึกอยากส่งต่อการเรียนรู้นี้ไปสู่ทุกคน จึงเปิดบ้านให้คนทั่วไปที่สนใจเรียนรู้ธรรมชาติ ความงาม และวิทยาศาสตร์ มาพักแบบโฮมสเตย์ได้ ขณะเดียวกัน ก็แบ่งโซนพื้นที่เรียนรู้หลากหลาย ทั้งสวนผัก สวนสมุนไพร ฟาร์มไก่ ลานกว้าง
คนที่มาพักก็จะได้ลองร่วมเวิร์กชอปเดินป่าสำรวจวิทยาศาสตร์ในธรรมชาติ เวิร์กชอปทำอาหารด้วยวัตถุดิบในสวน เวิร์กชอปยิงธนู และอีกมากมาย ที่สามารถถอดกระบวนการเรียนรู้ออกมาได้เทียบเท่ากับการเรียนในห้องเรียนวิชาสามัญ
มาลาดาราดาษพาทุกคนไปเข้าใจธรรมชาติด้วยกระบวนท่าแบบไหน และอะไรคือสิ่งที่พวกเขามองเห็นจากการทำพื้นที่การเรียนรู้แบบนี้
Sense of Wonder เมื่อ ‘มาลาดาราดาษ’ อยากให้ทุกคนรู้สึกว้าวกับการเรียนรู้
ทุกกระบวนการเรียนรู้ในมาลาดาราดาษเริ่มต้นจากความรู้สึก
หนึ่งในฐานสำคัญของการเรียนที่นี่คือการมี Sense of Wonder หรือความรู้สึกว้าว และประหลาดใจที่ช่วยทำให้เกิดการเรียนรู้ได้ดี เพราะเมื่อผู้เรียนว้าวหรือสงสัย พวกเขาจะพร้อมเปิดรับข้อมูลใหม่ๆ เพื่อคลายความสงสัยนั้น ทำให้การออกแบบกระบวนการเรียนรู้ที่มาลาดาราดาษ ตั้งต้นจากการสร้างประสบการณ์การเรียนรู้ที่แปลกใหม่ ไม่จำเจ อยู่เสมอ
ไม่ว่าจะเป็นการตั้งคำถามกับสิ่งที่เราเคยชิน เช่นสีเขียวของใบไม้ จริงๆ แล้วมีกี่เฉด หรือการมองสัตว์แบบใช้แว่นขยายไปจนเห็นเส้นขน การออกแบบยีสต์ของตัวเอง ไปจนถึงการฝึกใช้มีด
ในวันที่หลายๆ คนใช้ชีวิตอยู่ในโลกที่ทำอะไรเดิมๆ มีกิจวัตรเดิมซ้ำๆ จนไม่ได้มองรายละเอียดระหว่างทาง มาลาดาราดาษกลับชวนทุกคนลงลึกไปกับทุกก้าวเดิน สงสัยกับทุกสิ่งที่หยิบจับ และมองให้เห็นทุกการเรียนรู้ในชีวิตประจำวัน เพื่อแววตาของความสงสัยและพร้อมเรียนรู้ยังอยู่กับทุกคนตลอดเวลา
ดารดาษไปกับเวิร์กชอปถอดรหัสธรรมชาติที่ออกมาเป็น ความงาม +วิทยาศาสตร์
จากความอินส่วนตัวของพ่อโอ๊ค เกี่ยวกับการเข้าใจธรรมชาติด้วยการมองผ่านเลนส์ความงาม และลงลึกไปถึงวิทยาศาสตร์ ทำให้เกิดเป็นเวิร์กชอป Nature Decoding หรือถอดรหัสธรรมชาติ ที่ไม่ใช่แค่การเดินสำรวจต้นไม้ใบหญ้า เข้าป่าไปแคมป์ปิ้ง แต่คือการหยุดสังเกตธรรมชาติที่เราอาจไม่เคยคิดถึง
เริ่มต้นจากการสัมผัสความเป็นธรรมชาติในพืชพรรณ มาถอดรหัสเป็นการออกแบบในเชิงศิลปะและความงาม ทั้งลักษณะโค้งของใบ จำนวนกลีบดอก เฉดสีของใบไม้ ลายเส้นของลำต้น ซึ่งรูปลักษณ์ของธรรมชาติเป็นสิ่งแรกที่เรามองเห็นแต่อาจจะยังไม่เคยได้ลองศึกษาอย่างจริงจัง
ต่อมา พ่อโอ๊คจะชวนกันพินิจพิเคราะห์ความจริงที่ธรรมชาติแสดงออกมา ทั้งการเติบโตสู้แรงโน้มถ่วง การออกแบบของต้นไม้หรือดอกไม้ที่สร้างฟังก์ชันทั้งล่อแมลง มีชีวิตรอดในสภาพอากาศต่างๆ หรือสสารต่างๆ ที่รวมตัวมาเป็นพืชสักต้น ถอดออกมาเป็นวิทยาศาสตร์ที่เราคุ้นเคยในชั้นเรียน
เป็นเวิร์กชอปที่พาทุกคนเรียนรู้ธรรมชาติที่ไม่เคยสังเกตเห็นในโลกที่แสนเร่งรีบ และยังพาเชื่อมโยงไปทุกมุมมอง ทั้งฟิสิกส์ เคมี ชีวะ ศิลปะ ชีวิต ซึ่งสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นได้จากการมองดอกไม้เพียงดอกเดียว
ดารดาษไปด้วยการทำขนมปังที่ไม่ได้แค่ผสมวัตถุดิบ แต่ผสมศาสตร์ต่างๆ เข้าด้วยกัน
หลังจากเดินป่า เดินสวนกันเสร็จ ที่มาลาดาราดาษก็ชวนหยิบจับวัตถุดิบมาปรุงอาหารกินกันอย่างจริงจังหลากหลายเมนู แต่ที่ขึ้นชื่อสุดๆ ก็คือขนมปัง ที่แม่โรสเชี่ยวชาญและหลงใหล โดยมีพ่อโอ๊คมาช่วยออกแบบกระบวนการเรียนรู้ต่อ
ไม่ใช่แค่สอนการทำขนมปัง แต่ยังพาย้อนกลับไปยังประวัติศาสตร์การสร้างขนมปัง วัตถุดิบที่ใช้ และยีสต์ธรรมชาติที่เป็นตัวละครสำคัญในการทำขนมปัง ผ่านบทเรียนชีววิทยาและเคมีที่มาจับคู่เข้าขากัน ยีสต์เติบโตอย่างไร ทำไมขนมปังนุ่มฟูได้ และเราจะหายีสต์ธรรมชาติได้ยังไง ล้วนเป็นคำถามให้ได้เรียนรู้
นอกจากบทเรียนวิทยาศาสตร์แล้ว กระบวนการทำขนมปังของที่นี่ยังผสมโรงกับการฝึกความตั้งมั่นและสมาธิอันแน่วแน่ ในทุกครั้งที่เรานวดแป้ง ขึ้นรูป หาอุณหภูมิที่เหมาะสมของเตาอบ ล้วนส่งผลต่อรสชาติของขนมปังทั้งสิ้น
ดารดาษไปด้วย สมุนไพรที่กลายเป็นวัตถุดิบสำคัญในการเรียนรู้
พูดคุยถึงความเฉพาะตัวของพื้นที่ สิ่งที่พ่อโอ๊คให้ความสำคัญมากๆ คือการทำสวนสมุนไพร ที่กลายเป็นตัวชูโรงของมาลาดาราดาษ เพราะสมุนไพรเหล่านี้อยู่ในทุกกระบวนการเรียนรู้ ไม่ว่าจะถอดรหัสธรรมชาติที่หยิบเอาสมุนไพรมาเล่าเรื่องโครงสร้างของกลิ่น รูปแบบของพืช และการเป็นยา หรือสร้างสรรค์ของกินที่หยิบวัตถุดิบสมุนไพรไทยๆ ไปใช้กับพิซซ่าหรือแม้แต่ขนมปัง แค่มีสวนสมุนไพร ก็ได้เรียนรู้อะไรกลับไปเต็มกระบุง
ถอดบทเรียนจากพ่อที่ทำโฮมสคูล สู่คนที่อยากส่งต่อการเรียนรู้ให้ทุกคน
พอมาสร้างบ้านเรียนและขยายเป็นพื้นที่การเรียนรู้ ทั้งพ่อโอ๊คและแม่โรสก็ค้นพบว่าตัวเองได้เรียนรู้หลายอย่างเช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นการใช้ชีวิตร่วมกับชุมชน การได้รู้จักคนทำงานในแวดวงเดียวกัน หรือแม้แต่การปรับปรุงกระบวนการเรียนรู้ให้เป็น ทุกช่วงวัยได้มากขึ้น เพราะมีผู้เรียนมากหน้าหลายตา หลายช่วงวัย
อีกเรื่องสำคัญในการสร้างพื้นที่การเรียนรู้ ที่ไม่ใช่เนื้อหาหรือกระบวนการสอน แต่เป็นการเชื่อมโยงความรู้ที่อยากส่งต่อกับชีวิตของคนอื่นๆ เพราะการเรียนรู้เกิดขึ้นได้ เมื่อทุกคนสัมผัสได้ว่าสิ่งที่เรียนเกี่ยวข้องกับชีวิตอย่างไร
“ลองตั้งคำถามกับสิ่งที่อยากสอนว่า องค์ความรู้ที่เราจะถ่ายทอดไปเกี่ยวข้องกับใคร เชื่อมโยงกับอะไร จะเป็นมิติทำมาหากิน การเพิ่มความรู้ กิจกรรมชุมชน เปลี่ยนแปลงสังคม ได้ทั้งหมด แต่ขอให้ชัดว่าทำแล้วไปเชื่อมโยงใครบ้าง เพราะการมองเห็นความเชื่อมโยงจะทำให้เราและเขามีเป้าหมายว่าจะเรียนรู้ไปทำไม”
และได้เป็นบทสรุปของการทำพื้นที่การเรียนรู้ในแบบฉบับของมาลาดาราดาษคือการสร้างการเรียนรู้ที่เปลี่ยนแปลงและเติบโตได้
“จะทำพื้นที่การเรียนรู้ องค์ความรู้ที่สอนก็ต้องไม่ตายตัว ต้องพัฒนาไปได้ เพราะเมื่อมีคนเข้ามาร่วมด้วย มีคนใช้งานจริงๆ เราจะเห็นสิ่งที่ปรับได้เสมอ ทำยังไงให้กระบวนการเรียนรู้มันมีชีวิตอยู่เสมอ เป็นเรื่องที่สำคัญ”
Tiny Space, Big Learning โดย ili.U คอนเทนต์ซีรีส์จากเพจที่สนใจ Conscious Lifestyle ชวนไปสำรวจพื้นที่การเรียนรู้ขนาดเล็กที่เกิดจากคนตัวเล็กๆ ทั่วประเทศ ใส่ใจเรื่องการศึกษาในแบบฉบับของตัวเอง และพยายามขยายขอบเขตการเรียนรู้ไปจากห้องเรียนที่เคยชิน พื้นที่เหล่านี้มีอะไรให้เรียนรู้ แล้วคนทำได้บทเรียนก้อนใหญ่อะไรจากการสร้างการเรียนรู้นอกห้องเรียน หลังจากนี้พบกันได้ทุกวันพฤหัสที่ 2 และ 4 ของเดือน
