คำว่า ‘การเรียนรู้นอกห้องเรียน’ ไม่ใช่คำใหม่ แต่สิ่งที่เป็นได้ อาจยังจำกัดอยู่ที่การออกไปทัศนศึกษาสถานที่เชิงประวัติศาสตร์ ไปพิพิธภัณฑ์ ตลอดจนเข้าร่วมเวิร์กชอปทำกิจกรรมต่างๆ ซึ่งบางทีก็มีค่าใช้จ่าย หรือต้องเสียเวลาเดินทางจนไม่อาจเกิดขึ้นได้บ่อยๆ
แต่จริงๆ การเรียนรู้นอกห้องเรียนควรอยู่ใกล้ตัวเรากว่านั้น ใกล้ชนิดที่อาจไปได้ทุกวัน ไม่ว่าจะบนท้องถนน ในสวนสาธารณะ หรือแม้กระทั่งซูเปอร์มาร์เก็ต
มีงานสำรวจจาก The forum for youth investment ร่วมกับ BPA Consulting ที่ชวนคุยถึงการเปลี่ยนพื้นที่ชุมชนเป็นแหล่งเรียนรู้ของเด็กและยกตัวอย่างพื้นที่ที่เข้าถึงง่าย และเกิดการเรียนรู้ผ่านการ ‘ออกแบบใหม่’ นิดๆ หน่อยๆ ให้กลายเป็น Playful Learning Landscape เช่น เพิ่มเกมบนพื้นให้เด็กๆ ได้เล่นที่ป้ายรถเมล์ เปลี่ยนร้านซักผ้าเป็นสนามเด็กเล่นจิ๋วที่ได้ใช้เวลาด้วยกันในครอบครัว (ระหว่างรอเครื่องซักผ้าหมุน) หรือมีนิทรรศการความรู้แบบอินเตอร์แอคทีฟในคลีนิกที่เด็กๆ ต้องมาตรวจร่างกาย
แต่ที่น่าสนใจ คือสถานที่ที่ไม่ต้องออกแบบจัดการใหม่ ทว่าสร้างการเรียนรู้ให้เด็กๆ ได้มหาศาลและทันที ซึ่งนั่นก็คือ ‘ซูเปอร์มาร์เก็ต’
ที่ซูเปอร์มาร์เก็ต เด็กๆ จะได้ฝึกทักษะทั้งเรื่องสีสัน การอ่าน ชนิดของอาหาร และหลักโภชนาการเบื้องต้น ไม่ว่าจะเป็นแท่งช็อกโกแลตที่พวกเขาชอบกิน หรือผักที่อาจเข้าใจว่ามีแค่สีเขียว ไปจนถึงชวนเรียนคณิตศาสตร์ผ่านตัวเลขราคา ให้บวกลบคูณหารกันตามระดับชั้น
โรงเรียนประถมซินอี้ในไต้หวันคือตัวอย่างที่ชัดเจนในการหยิบแนวคิดนี้ไปใช้ในหลักสูตร เมื่อต้องการสอนเรื่องโภชนาการ คุณครูจึงพาเด็กๆ ลงพื้นที่จริง และให้เลือกซื้ออาหารตามที่เรียนมาด้วยตัวเอง จากภาคทฤษฎีที่ได้เรียนในห้องเรียน เช่น หมู่อาหารหลัก การอ่านฉลากโภชนาการและจำกัดปริมาณน้ำตาล วิธีเตรียมอาหารกลางวันแบบง่าย หรือคำนวณปริมาณพลังงานที่ควรได้รับ การลงพื้นที่จริงทำให้เด็กๆ เห็นภาพและเข้าใจมากขึ้น ว่าขนมแบบไหนที่กินแล้วได้รับน้ำตาลมากเกินไป จากงบประมาณที่ได้ ซื้ออะไรกลับมาได้บ้าง หรือทำได้กระทั่งสั่งการบ้าน โดยให้เด็กๆ เลือกของกินที่กินเป็นประจำ แล้วนำฉลากสินค้าส่งเข้าไปในโฟลเดอร์ไฟล์งานที่จัดไว้ เพื่อสำรวจโภชนาการของพวกเขาไปพร้อมๆ กัน
การเรียนรู้จากการลงมือทำพาเด็กๆ ตื่นตาตื่นใจ และมอบประสบการณ์ที่มากไปกว่าการเรียนรู้ในบทเรียน (หรือแค่ไปชี้นิ้วเลือกซื้อกับพ่อแม่) ทั้งยังทำให้ได้เรียนรู้ทักษะการใช้ชีวิตในเมืองไปด้วย
และที่สำคัญไปมากกว่านั้น การเรียนรู้นอกห้องเรียนในตลาดหรือซูเปอร์มาร์เก็ตได้รับความสนใจอย่างมากในแวดวงการศึกษา ในฐานะพื้นที่การเรียนรู้ที่ทำให้เด็กๆ เข้าถึงโอกาสการเรียนรู้สิ่งต่างๆ ได้อย่างเท่าเทียม เพราะเป็นพื้นที่กลางที่อยู่ในชีวิตประจำวันของทุกคน ในวันที่ความเหลื่อมล้ำถ่างห่างมากขึ้น การปรับพื้นที่ในชีวิตประจำวันที่เด็กๆ ทุกคนเดินผ่านทุกวันให้เป็นห้องเรียน อาจเป็นสิ่งที่การศึกษาสมัยใหม่มองหามากยิ่งขึ้น
ด้วยเหตุนี้ หลายๆ เมืองได้นำแนวคิดประยุกต์ซูเปอร์มาร์เก็ตและพื้นที่สาธารณะเป็น Learning Space อย่างกว้างขวาง ทั้งในนิวยอร์ก ลอนดอน โจฮันเนสเบิร์ก และอีกหลายแห่ง โดยเป้าหมายหลักคือการสร้างความเสมอภาคด้านการศึกษา รวมทั้งผสานการรู้เท่าทันและใช้ชีวิตในเมือง
เพราะการเรียนรู้ที่เข้าถึงทุกคนได้อย่างเท่าเทียม จะช่วยลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาได้อย่างเป็นรูปธรรม
ที่มา
บทความ “The Supermarket Became a Classroom, the School-Age Children Learned about Nutrition” จาก lifetheobstaclecourse.wordpress.com (Online)
บทความ “Transforming Community Spaces into Opportunities for Playful Learning: Measuring Progress and Success” จาก forumfyi.org (Online)
บทความ “Let’s redesign public spaces so that learning through play is possible” จาก childandfamilyblog.com (Online)
บทความ “When the supermarket becomes a classroom: Building learning communities beyond the school walls” จาก brookings.edu (Online)
