ทศวรรษที่กำลังมาถึง อาชีพทั่วโลกจะถูกแทรกแซง (disrupt) โดยเทคโนโลยีและระบบอัตโนมัติ ซึ่งนอกจากจะถูกนำมาใช้ในงานประเภทซ้ำซาก ยังสามารถทำงานสนับสนุนหรือแทนที่มนุษย์ในงานด้านปฏิบัติการและการบริการลูกค้า บางอาชีพจะเปลี่ยนแปลงแบบหน้ามือเป็นหลังมือ ส่วนบางอาชีพจะหายไปอย่างถาวรแล้วถูกแทนที่ด้วยอาชีพที่ยังไม่เคยมีในปัจจุบัน
ความพลิกผันที่เกิดขึ้นกับโลกของการทำงาน กำลังกลายเป็นปัญหาเร่งด่วนอันดับต้นๆ ของแคนาดา เพราะหากไม่สามารถส่งเสริมให้ประชากรมีทักษะที่สอดคล้องกับการทำงานในอนาคต เศรษฐกิจจะไม่สามารถเจริญรุดหน้าและแข่งขันในเวทีนานาชาติได้
คำตอบของความท้าทายนี้ ขึ้นอยู่กับการเตรียมความพร้อมให้เยาวชนคนรุ่นใหม่ที่กำลังก้าวเข้าสู่โลกการทำงานในไม่ช้า
คำเตือนจาก Royal Bank of Canada
Royal Bank of Canada หรือ RBC ธนาคารที่ใหญ่ที่สุดของแคนาดาและเป็นหนึ่งในธนาคารที่ใหญ่ที่สุดในโลก ได้ศึกษาวิจัยเรื่องการพัฒนาทักษะมนุษย์ที่จำเป็นสำหรับการทำงานในอนาคต โดยเมื่อปี 2018 ได้เผยแพร่รายงานชื่อ Humans Wanted เสนอต่อรัฐบาล สถาบันการศึกษา ภาคธุรกิจ และสาธารณะชน เพื่อส่งสัญญาณเตือนว่า หากไม่มีการทำอะไรสักอย่าง ภายใน 1-2 ทศวรรษชาวแคนาดาจะไม่สามารถรับมือกับความเปลี่ยนแปลงที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ ซึ่งเรื่องนี้ยังขาดการพูดคุยในระดับชาติอย่างที่ควรจะเป็น
ที่ผ่านมา รัฐบาลแคนาดาสนับสนุนการเรียนรู้สาขา STEM อย่างเต็มที่ จนเมืองออตตาวามีนักศึกษาด้านการเขียนโค้ดและทักษะดิจิทัลในโครงการ CanCode กว่า 1 ล้านคน แต่การศึกษาวิจัยของ RBC กลับให้ความเห็นแย้งว่า ทักษะการรู้ดิจิทัล (digital literacy) มีความสำคัญอย่างยิ่งยวดต่อแรงงานในอนาคตก็จริง แต่ก็ใช่ว่าจะต้องสนับสนุนให้ทุกคนมีความเชี่ยวชาญด้านการเขียนโค้ดเหมือนที่ซิลิคอน วัลเลย์
“เราต้องหยุดพูดได้แล้วว่า โลกของการทำงานหมุนอยู่รอบใบปริญญาหรืออาชีพ” Dave McKay ผู้บริหารระดับสูงของ RBC วิจารณ์ว่า แคนาดากำลังใช้งบประมาณมหาศาลไปกับการฝึกอบรมประชากรให้มีทักษะและบทบาทที่กำลังจะหมดความจำเป็นในวันข้างหน้า เพราะท้ายที่สุดแล้วเครื่องจักรกลจะสามารถทำในสิ่งเดียวกันนี้ได้ แคนาดากำลังตกที่นั่งลำบากเพราะคนรุ่นใหม่ขาดแคลนทักษะที่จำเป็น
รายงานฉบับนี้คาดการณ์ว่าภายในปี 2021 เศรษฐกิจของแคนาดาจะสามารถสร้างงานใหม่ 2.4 ล้านตำแหน่ง ในทศวรรษหน้าจะมีเยาวชน 4 ล้านคนเข้าสู่ตลาดแรงงาน งานมากกว่า 1 ใน 4 จะถูก disrupt อย่างรุนแรง และแรงงานราว 50% จำเป็นต้องมีทักษะผสมผสานแบบใหม่แม้จะยังทำงานในตำแหน่งเดิม นั่นหมายความว่า ในอนาคตจะมีงานใหม่ๆ เกิดขึ้นจำนวนมาก แต่แรงงานอาจมีทักษะไม่เพียงพอ
จาก ‘เศรษฐกิจฐานอาชีพ’ สู่ ‘เศรษฐกิจฐานทักษะ’
RBC วิเคราะห์ว่าแคนาดากำลังจะพลิกโฉมจากเศรษฐกิจฐานอาชีพ (Jobs Economy) ไปสู่เศรษฐกิจฐานทักษะ (Skills Economy) หมายถึงการให้ความสำคัญกับทักษะของมนุษย์ ในฐานะพลังที่ขับเคลื่อนให้เกิดความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจ โดย RBC ได้จำแนกกลุ่มทักษะอาชีพดังกล่าวออกเป็น 6 กลุ่มดังนี้
1.นักแก้ปัญหา (Solvers) คือผู้ที่มีทักษะโดดเด่นด้านการคิดวิพากษ์ (critical thinking) และมีทักษะด้านการบริหารจัดการระดับสูง เช่น นักวิเคราะห์ big data ผู้เชี่ยวชาญด้าน cloud computing วิศวกรพาหนะแบบไร้คนขับ ฯลฯ มีการคาดการณ์ว่า ในอีก 4 ปีข้างหน้ากลุ่มทักษะอาชีพนี้จะขาดแคลนมากที่สุด
2. ผู้ให้บริการ (Providers) คือผู้ที่มีทักษะด้านการคิดวิเคราะห์ (analytical skills) เช่น นักจัดการโซเชียลมีเดีย ผู้ผลิตเนื้อหาสำหรับ YouTube บล็อกเกอร์ด้านไลฟ์สไตล์ ฯลฯ ในอีก 4 ปีข้างหน้ากลุ่มทักษะอาชีพนี้จะขาดแคลนรองลงมาเป็นอันดับสอง
3. ผู้อำนวยความสะดวก (Facilitators) คือผู้ที่มีทักษะด้านความฉลาดทางอารมณ์ (emotional Intelligence) แต่ขาดทักษะทางเทคนิค เช่น คนขับรถแท็กซี่ นักบังคับโดรน ครูสอนเต้นรำ ฯลฯ ในอีก 4 ปีข้างหน้ากลุ่มทักษะอาชีพนี้จะมีมากกว่าความต้องการของตลาดแรงงาน
4. ช่างเทคนิค (Technicians) คือผู้ที่มีทักษะหลากหลายเพื่อใช้ทำงานเทคนิค เช่น นักประกอบโดรน ช่างซ่อมหุ่นยนต์ ฯลฯ
5. ผู้ทำงานฝีมือ (Crafters) คือผู้ที่เกี่ยวข้องกับทักษะเชิงช่าง แต่ขาดทักษะการคิดวิเคราะห์และทักษะการบริหารจัดการ เช่น ชาวประมง ช่างซ่อมบ้าน นายธนาคาร คนดูแลจุดซื้อสินค้าด้วยตนเอง ฯลฯ เป็นกลุ่มทักษะอาชีพที่มีโอกาสถูก disrupt โดยเทคโนโลยีสูงมาก
6. ผู้ลงมือทำ (Doers) คือผู้ที่ใช้ทักษะพื้นฐานในการทำงาน เช่น พนักงานทำความสะอาด คนงานในแปลงเกษตรเรือนกระจก ผู้สอนด้านเครื่องกล ฯลฯ เป็นกลุ่มทักษะอาชีพที่ตลาดแรงงานต้องการน้อยลง และมีโอกาสถูก disrupt โดยเทคโนโลยีสูง
การสำรวจของ RBC พบว่า บริษัท 4 ใน 10 แห่ง กำลังจะเปลี่ยนนโยบายการสรรหาบุคลากรเพื่อให้สามารถสะท้อนถึง soft skills ของผู้สมัครงาน เช่น บริษัท Electronic Arts Canada ซึ่งเป็นผู้นำด้านการสร้างเกม ให้ข้อมูลว่า แทนที่จะสัมภาษณ์คนรุ่นใหม่ว่าพวกเขาสามารถทำอะไรได้บ้าง ก็จะให้อธิบายว่าพวกเขามีวิธีการเรียนรู้อย่างไร เช่นเดียวกับสายการบิน WestJet สำนักงานกฎหมาย Osler และ Alberta Health Services ซึ่งเป็นระบบสาธารณสุขของท้องถิ่นที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ นอกจากนี้ บริษัทชั้นนำอีกหลายแห่งยังระบุตรงกันว่า กำลังมองหาผู้ที่มีความสามารถทั้งเชิงกว้างและเชิงลึก
ส่งเสริมการฝึกงานอย่างเป็นระบบ
ในการประชุมโต๊ะกลมร่วมกับมหาวิทยาลัย มีเสียงสะท้อนจากนักศึกษาและนายจ้างว่าพวกเขา ‘กระหาย’ การเรียนรู้ควบคู่ไปกับการทำงานเพื่อเพิ่มพูนทักษะที่ตลาดแรงงานต้องการมากที่สุด เช่นกรณีของ PepsiCo บริษัทด้านเครื่องดื่มและขนมขบเคี้ยว สะท้อนว่าไม่สามารถหาบัณฑิตที่มีความยืดหยุ่นและรู้จักปรับตัวในการทำงานขาย เพราะไม่เคยมีใครสอนเรื่องนี้ บริษัทจึงเปิดรับนักศึกษาฝึกงานเพื่อพัฒนาทักษะดังกล่าวโดยตรง
รายงาน Humans Wanted มีข้อเสนอถึงเป้าหมายระดับชาติ ให้นักศึกษา 100% ได้เรียนไปพร้อมกับการฝึกงาน ทั้งนี้ รัฐบาลกลางได้จัดสรรงบประมาณด้านนี้ไว้ตั้งแต่ปี 2017 และมีโครงการที่สร้างช่องทางในการทำงานให้นักศึกษาอย่างต่อเนื่อง ปัจจุบันมีนักศึกษากว่าครึ่งหนึ่งเข้าร่วมโครงการดังกล่าว
ด้าน Shopify บริษัทอีคอมเมิร์ซขนาดใหญ่ในเมืองออตตาวา ได้เปิดตัวโครงการความร่วมมือกับมหาวิทยาลัยคาร์ลตัน (Carleton University) เพื่อให้วุฒิปริญญาด้านวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์แก่นักศึกษา เมื่อทำงานในบริษัทมากกว่า 3,000 ชั่วโมง พร้อมได้รับเงินเดือน สวัสดิการค่าเล่าเรียน อาหาร และแล็บท็อป โครงการนี้ได้รับความนิยมอย่างล้นหลาม โดย 50% ของนักศึกษาที่เข้าร่วมเป็นผู้หญิง และ 1 ใน 4 เป็นชนกลุ่มน้อย
เมื่อมองถึงภาพรวมด้านการศึกษาของแคนาดา มหาวิทยาลัยยังขาดความเชื่อมโยงกับตลาดแรงงาน ในขณะที่สถาบันอาชีวศึกษากลับมีแนวทางที่ชัดเจนในการเตรียมความพร้อมด้านการทำงานแก่นักศึกษา ส่วนโรงเรียนชั้นอนุบาลถึงเกรด 12 ยังมีจุดอ่อนหลายด้าน เช่น มีครูทักษะสูงจำนวนไม่มากและเข้าถึงสารสนเทศแบบเรียลไทม์เพียงเล็กน้อย นักให้คำปรึกษาด้านอาชีพหรือครูแนะแนวยังไม่มีคุณภาพ ปัจจัยเหล่านี้เป็นคำตอบสำคัญว่า ทำไมบัณฑิตจำนวนมากจึงได้งานที่ไม่เหมาะกับตัวเอง
เศรษฐกิจของแคนาดาในภาคบริการกำลังเติบโตสูงขึ้น ในอนาคตพวกเขาจะต้องทำงานกับหุ้นส่วนทางธุรกิจจากทั่วโลกที่มีความแตกต่างทั้งด้านอายุ ภาษา และวัฒนธรรม รวมทั้งทำงานร่วมกับเทคโนโลยีซึ่งจะถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในทุกสาขาอาชีพ
ด้วยเหตุนี้ นอกจากความรู้ที่เกี่ยวข้องกับสาขา STEM แล้ว ชาวแคนาดารุ่นใหม่ยังต้องมุ่งเน้น ‘ทักษะมนุษย์’ และ ‘ทักษะทางสังคม’ ควบคู่ไปด้วย เช่น ความฉลาดทางอารมณ์ การคิดวิพากษ์ การคิดวิเคราะห์ การตัดสินใจ การรับรู้ทางสังคม การประสานงาน ฯลฯ ในขณะที่ ‘ทักษะการสื่อสาร’ ทั้งการพูด การฟัง และการอ่านอย่างแตกฉาน ยังคงมีความสำคัญระดับสูงต่อการทำงานในอนาคต
ที่มา
Humans Wanted: How Canadian Youth Can Thrive in the Age of Disruption [online]
Humans Wanted: How Canadian Youth Can Thrive in the Age of Disruption [online]
Royal Bank study says focus on ‘human skills’ needed to navigate workplace automation [online]
Cover Photo by Hermes Rivera on Unsplash
