“วันนี้ไม่ต้องพาไปเที่ยวไหนนะ เพราะฉันจะไปที่ร้านเกคโค่”
“ผมเคยมาที่ร้านนี้ ตอนมาเมืองไทยเมื่อประมาณ 10 ปีที่แล้ว กลับมาครั้งนี้ก็เลยพาลูกชายมาด้วย”
ประโยคข้างต้นคือคำบอกเล่าบางส่วนจากชาวต่างชาติ ซึ่งชวนให้สงสัยว่าร้านเกคโค่ (Gekko Books Chiang Mai) มีดีอะไร จนเป็นที่มาของการเข้าไปทำความรู้จักกับร้านหนังสือภาษาต่างประเทศมือสอง ซึ่งซ่อนตัวอยู่ริมถนนช้างม่อยเก่า ย่านประตูท่าแพ เชียงใหม่
ที่นี่ลบภาพจำของร้านหนังสือเก่าฝุ่นเขรอะ แต่เป็นสวรรค์ของคนรักการอ่านแสนอบอุ่น ภายในตึกแถวหนึ่งห้อง อัดแน่นด้วยหนังสือมีคุณภาพและสภาพดีหลากหลายแนว ซึ่งจัดวางอย่างน่ามองไม่ต่างจากร้านหนังสือมือหนึ่งทั่วไป ลูกค้าสามารถมานั่งพบปะพูดคุยในบรรยากาศที่เป็นมิตร เงื่อนไขอันแสนวิเศษก็คือ สามารถนำหนังสือที่ซื้อไปอ่านแล้ว มาขายคืนหรือเปลี่ยนเป็นเล่มอื่นได้
ร้านหนังสือเกคโค่เปิดให้บริการมาตั้งแต่ปี 2543 จวบจนวันนี้ก็ผ่านร้อนผ่านหนาวมากว่า 2 ทศวรรษ ที่นี่เป็นหนึ่งในจุดหมายยอดนิยมของนักเดินทางทั้งในและต่างประเทศ แม้ในช่วงวิกฤตการณ์โควิด-19 ซึ่งทำให้กลุ่มลูกค้าหลักที่เป็นนักท่องเที่ยวหายไปกว่า 90% แต่ร้านก็ยังคงยืนหยัดและไม่เคยปิดให้บริการ
มหพล วุฒิวิภู เข้ามาบริหารกิจการต่อจากเจ้าของร้านเดิมซึ่งเป็นชาวต่างชาติได้ราว 5-6 ปีมาแล้ว เขาเป็นหนึ่งในหุ้นส่วนร้านดาสะ (Dasa Book Cafe) ร้านหนังสือภาษาต่างประเทศมือสองที่เก่าแก่อีกแห่งหนึ่งในย่านสุขุมวิท กรุงเทพฯ “ผมเคยทำงานกับ Tower Records ร้านขายซีดีที่ดังมากในยุค 80-90 ทำให้พอจะมีประสบการณ์เรื่องระบบการจัดการร้านค้าปลีก และส่วนตัวผมทำงานแปลและสอนหนังสือด้วย พอเพื่อนชวนมาทำร้านด้วยกันก็เลยสนใจ ตอนนั้นเรามองว่าร้านหนังสือภาษาต่างประเทศมือสองในกรุงเทพฯ ยังมีน้อย หรือถ้ามีก็จะเป็นร้านในอีกบรรยากาศที่ไม่เหมือนร้านหนังสือมือหนึ่ง”
จากโมเดลร้านหนังสือมือสองซึ่งสะอาดสะอ้านและน่าสบายที่กรุงเทพฯ ได้ถูกต่อยอดเป็นร้านเกคโค่ เชียงใหม่ ซึ่งมีเสน่ห์น่าไปเยือนไม่แพ้กัน ที่นี่มีการจัดการหนังสืออย่างเป็นระบบให้สามารถสืบค้นได้ และเพิ่มการขายผ่านช่องทางออนไลน์ แหล่งที่มาของหนังสือมีทั้งที่หาซื้อจากตลาดมือสอง คนรู้จัก และตัวแทนจำหน่ายทั้งในไทยและต่างประเทศ นอกจากนี้ ยังมีหนังสือมือหนึ่งที่สำนักพิมพ์ตัดขายเป็นล็อตใหญ่ๆ เจ้าของร้านเล่าเสริมว่าเขาจะไม่ซื้อหนังสือเข้าร้านแบบเหมาเพราะหัวใจของร้านคือคุณภาพ ดังนั้นจึงให้ความสำคัญกับการคัดเลือกหนังสืออย่างพิถีพิถัน และตั้งราคาไม่แพงจนเกินไป
เมื่อพูดถึงมุมมองที่มีต่อวัฒนธรรมการอ่านและธุรกิจร้านหนังสือมือสอง ในยุคที่ผู้คนสามารถเข้าถึงข้อมูลผ่านหน้าจอ หรืออ่านอีบุ๊กจากที่ใดก็ได้ มหพลแลกเปลี่ยนว่า สำหรับเขาการอ่านและหนังสือมือสองคือมนตร์เสน่ห์ที่ไม่เสื่อมคลาย
“หนังสือเก่าที่เลิกพิมพ์ไปแล้ว หรือหนังสือแปลกๆ ที่คนทั่วไปอาจจะไม่อ่าน บางเล่มหาซื้อที่ไหนไม่ได้ แต่คุณหาได้ที่ร้านหนังสือมือสองในราคาที่ถูกกว่ามือหนึ่ง สำหรับผมหนังสือมือสองก็เหมือนแผ่นเสียง หรือเทปแคสเซ็ตที่มีตลาดความต้องการเฉพาะกลุ่ม บางคนเขาอาจจะยังมีความสุขกับการที่ได้อ่าน ได้ฟัง ได้เสพจากสิ่งที่จับต้องได้ ระหว่างการอ่านแบบพลิกหน้ากระดาษทีละหน้ากับการไถฟีดหน้าจอลงมา ผมว่าการที่เราค่อยๆ ละเลียดและซึมซับสิ่งเหล่านั้น คุณค่าการรับรู้หรือความรู้สึกร่วมมันแตกต่างกันนะ”
หนึ่งในเคล็ดลับที่ทำให้ร้านเกคโค่สามารถครองใจลูกค้าทั้งหน้าเก่าและหน้าใหม่มายาวนานคือ คุณภาพการบริการ “พนักในร้านต้องมีใจรักในงานบริการ รู้เรื่องหนังสือ สื่อสารได้ดี เพราะถ้าคุณเปิดร้านแสดงว่าคุณต้องการให้มีลูกค้าเข้ามา ดังนั้นคุณต้องทำให้เขาประทับใจและอยากกลับมาอีก”
มหพล ยังกล่าวเพิ่มเติมว่า แม้ว่าธุรกิจร้านหนังสือมือสองจะไม่ได้ทำเงินมากมายนัก แต่ก็เป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของระบบนิเวศการอ่าน หากไม่มีร้านเหล่านี้แต่เหลือแค่ร้านหนังสือที่เป็นเครือข่ายใหญ่ๆ ไม่กี่ร้าน ความหลากหลายและทางเลือกของผู้บริโภคก็จะลดลง
สุดท้ายนี้ ถ้าชีวิตเปรียบเหมือนกล่องช็อกโกแลต ที่เราไม่รู้ว่าเปิดมาจะได้เจอกับอะไร การมาร้านหนังสือมือสองก็คงเหมือนการผจญภัยที่ไม่สามารถคาดเดา ซึ่งคุณอาจจะได้พบขุมทรัพย์เป็นหนังสือที่ตรงใจก็เป็นได้
