รู้หรือไม่ว่า วัตถุจัดแสดงกว่า 90% ของพิพิธภัณฑ์โดยทั่วไป มักถูกเก็บซ่อนไว้ในคลังหรือโกดัง มีเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่ถูกเลือกนำมาจัดแสดงไว้ในอาคารพิพิธภัณฑ์ซึ่งมีพื้นที่อยู่จำกัด วัตถุบางชิ้นจึงรอคอยเวลานานหลายปี จึงจะมีโอกาสออกมาให้สาธารณชนได้ยลโฉม
แต่เมื่อไม่นานมานี้ พิพิธภัณฑ์ในเนเธอร์แลนด์ได้ปลดล็อกข้อจำกัดดังกล่าว โดยการสร้าง ‘Depot Boijmans Van Beuningen’ คลังเก็บผลงานศิลปะสาธารณะแห่งแรกของโลกที่ทุกคนสามารถเข้าถึงได้
เดิมทีเดียวพิพิธภัณฑ์ Boijmans Van Beuningen ในเมืองรอตเทอร์ดาม มีแผนจะปิดซ่อมแซมครั้งใหญ่ยาวไปจนถึงปี 2028 เพื่อแก้ปัญหาน้ำท่วมซ้ำซาก แต่ก็มีกระแสเรียกร้องให้หาทางแก้ไขที่ยั่งยืน นำไปสู่การสร้างคลังเก็บงานศิลปะแห่งใหม่บริเวณสวนสาธารณะใจกลางเมือง การวางแผนและก่อสร้างกินเวลายาวนานเกือบ 20 ปี จนในที่สุดเปิดให้บริการเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2021 ที่ผ่านมา
Depot Boijmans Van Beuningen ออกแบบโดยบริษัทสถาปนิกสัญชาติดัตช์ MVRDV มันมีรูปลักษณ์ที่แปลกตาเหมือนถ้วยหรือแก้วน้ำขนาดยักษ์ซึ่งพื้นผิวทำจากกระจก ส่องสะท้อนบรรยากาศที่อยู่รายรอบจนเกิดเป็นภาพมายาที่ไม่เหมือนเดิมแม้ชั่วขณะเดียว กระจกทั้ง 1,664 แผ่น มาจากเงินบริจาคแผ่นละ 1,000 ยูโร ที่นี่จึงเป็นสัญลักษณ์แห่งความร่วมแรงร่วมใจของผู้คนที่ช่วยกันสร้างแหล่งเรียนรู้แห่งนี้ขึ้น
อาคารมีพื้นที่ใช้สอย 167,000 ตารางฟุต ออกแบบโดยคำนึงถึงการใช้พลังงานอย่างยั่งยืน จัดเก็บงานศิลป์กว่า 1.5 แสนชิ้น โดยไม่ได้แบ่งตามยุคสมัยเหมือนเช่นพิพิธภัณฑ์ทั่วไป แต่แบ่งตามชนิดของวัสดุ เช่น เหล็ก พลาสติก วัสดุอินทรีย์และอนินทรีย์ ภาพถ่ายสีและขาวดำ โดยมีการออกแบบระบบควบคุมสภาพอากาศที่สอดคล้องกับวัสดุแต่ละประเภท
การออกแบบและตกแต่งภายในเลือกใช้วัสดุที่มีความโปร่งใส ภายในมีแกลเลอรีทรงลูกบาศก์ขนาดยักษ์ที่ทำจากกระจกจำนวน 13 ชิ้น บันไดกระจกซิกแซกที่พาดผ่านชั้นต่างๆ ให้ความรู้สึกเหมือนกำลังนำพาผู้เยี่ยมชมให้ล่องลอยขึ้นไปบนอากาศ
นอกจากการสร้างประสบการณ์ใหม่ๆ ในการชื่นชมผลงานศิลปะแล้ว ที่นี่ยังมุ่งให้ความรู้ด้านการเก็บรักษาและซ่อมแซมงานศิลปะด้วย บานกระจกขนาดใหญ่จึงช่วยให้ผู้เยี่ยมชมสามารถมองเห็นกระบวนการทำงานอนุรักษ์ผลงานศิลปะของเจ้าหน้าที่ได้อย่างใกล้ชิด ผู้เยี่ยมชมยังสามารถรับชมผลงานศิลปะที่ถูกดัดแปลงไว้ในรูปแบบดิจิทัล รับชมภาพยนตร์ เช่าห้องเพื่อจัดแสดงผลงานศิลปะส่วนตัว รวมทั้งชมวิวของเมืองและพักผ่อนหย่อนใจสูดอากาศบริสุทธิ์บนสวนลอยฟ้า
Sjarel Ex ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์ Boijmans Van Beuningen กล่าวถึงคุณค่าของการเปิดคลังเก็บงานศิลปะให้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้สาธารณะไว้อย่างจับใจว่า
“สิ่งใดไม่ได้อยู่ในสายตา สิ่งนั้นไม่อาจอยู่ในใจ สิ่งใดไม่ได้อยู่ในใจ สิ่งนั้นไม่อาจอยู่ในสายตา จะเกิดอะไรขึ้นเมื่อสิ่งของบางอย่าง ไม่มีใครมองเห็นมันอีกต่อไป …นี่คือช่วงเวลาที่แม้แต่งานศิลปะที่ถูกเก็บอยู่ในคลังของพิพิธภัณฑ์ ก็สามารถจมลงในความลืมเลือนได้”
ที่มา
บทความ “This Dutch Museum Is the World’s First to Open Its Storage to the Public, Putting Its Entire 151,000-Piece Collection on View” จาก news.artnet.com (Online)
บทความ “DEPOT BOIJMANS VAN BEUNINGEN” จาก mvrdv.com (Online)
