หากถามเด็กๆ ว่า ภาพจำของ ‘พิพิธภัณฑ์ศิลปะ’ ในความคิดของพวกเขาเป็นอย่างไร แน่นอนว่าหลายๆ คน คงตอบว่าเป็นสถานที่จัดแสดงภาพวาดหรืองานศิลปะจำนวนมาก ที่บรรยากาศอบอวลไปด้วยความขลังและความเก่าแก่ แต่ดันมีป้าย ‘ห้ามจับ’ ติดไว้เรียงรายแทบทุกชิ้นงาน หนำซ้ำยังถูกออกแบบโดยผู้ใหญ่ เพื่อให้ผู้ใหญ่ชมกันเอง
‘น่าเบื่อ และไม่ค่อยสนุก’ จะกล่าวเช่นนั้นก็ได้
พิพิธภัณฑ์ Young V&A หรือชื่อเต็มๆ คือ Young Victoria and Albert Museum ณ กรุงลอนดอน ก็ได้รับเสียงตอบรับเช่นนั้นจากเด็กๆ แต่ในฐานะที่ Victoria and Albert Museum เป็นพิพิธภัณฑ์ด้านการออกแบบชั้นนำ พวกเขาจึงไม่อยากถูกเด็กๆ มองว่าน่าเบื่อน่ะสิ!
ด้วยความที่มีเป้าหมายจะเป็นแรงบันดาลใจ ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ให้กับเด็กๆ สิ่งแรกที่ทีมพัฒนาพิพิธภัณฑ์ลงมือทำ คือการหยิบกระดาษและดินสอเข้าไปคุยและนั่งออกแบบพิพิธภัณฑ์ร่วมกันกับเด็กๆ
“หลังจากที่โรงเรียนของเราได้เป็นส่วนหนึ่งในการออกแบบและพัฒนาพิพิธภัณฑ์ ได้ทำงานใกล้ชิดกับทั้งภัณฑารักษ์ ศิลปิน นักออกแบบ และสถาปนิก ทั้งหมดนี้จะกลายเป็นประสบการณ์ที่น่าจดจำให้กับนักเรียนของเรา เพราะพวกเขามีโอกาสแสดงความคิดสร้างสรรค์” มารี แม็กซ์เวลล์ (Marie Maxwell) หัวหน้าครูฝ่ายบริหาร โรงเรียนประถมศึกษา Bangabandhu and Globe Primary Schools กล่าว
เวลา 3 ปีกับเงิน 13 ล้านปอนด์จึงถูกทุ่มลงพัฒนาพิพิธภัณฑ์ Young V&A ร่วมกับทีมออกแบบจาก AOC architecture เด็กๆ หลายช่วงวัยกว่า 20,000 คน มาร่วมแสดงความคิดเห็น ตั้งแต่การออกแบบพื้นที่ในพิพิธภัณฑ์ การจัดวางงานศิลปะ ไปจนถึงการออกแบบกิจกรรมต่างๆ เพื่อสรรค์สร้างจินตนาการให้ออกมาอยู่บนโลกแห่งความจริงให้ได้มากที่สุด โดยมีคุณครู ผู้ปกครอง ผู้เชี่ยวชาญด้านเด็กพิเศษ (SEND) และเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น เข้ามาให้คำแนะนำร่วมด้วย
“ออกแบบร่วมกับใคร ไม่ใช่ออกแบบเพื่อใคร” เฮเลน ชาร์แมน (Helen Charman) ผู้อำนวยการ Young V&A บอกเล่าแกนหลักในการพัฒนาและออกแบบพิพิธภัณฑ์
ยุคนี้สมัยนี้ พิพิธภัณฑ์ที่ออกแบบโดยเด็กมีมากมายอยู่แล้ว Young V&A จึงต้องออกแบบให้เข้มข้นและเพื่อเด็กจริงๆ Young V&A แกะคอนเซปต์ ‘Play, Imagine and Design’ โดยแบ่งออกเป็น 3 โซนสำหรับเด็ก 3 ช่วงอายุ ระหว่าง 0 -14 ปี และที่สำคัญคือพวกเขาทุกคนเข้าฟรี
โซน Play: พื้นที่เสมือน mini-museum ที่อนุญาตให้เด็กๆ สามารถตะโกนสุดเสียงและออกวิ่งได้อย่างไม่ต้องกังวล ปูพื้นด้วยหญ้าและรายล้อมไปด้วยสวนสีเขียว เหมาะสำหรับเด็ก 0-5 ปี ที่ยังต้องหัดเดินและออกกำลังกายเพื่อพัฒนากล้ามเนื้อส่วนต่างๆ เช่น บ่อทรายอินเทอร์แอคทีฟ (Interactive sandpit) หรือของเล่นโค้ดสี ( colour-coded design objects) ที่จะช่วยส่งเสริมให้เด็กได้ลองจับคู่สีระหว่างสิ่งของ
โซน Imagine: แกลเลอรีจำลองแบบโรงละครของอิตาลีในช่วงศตวรรษที่ 18 โซนนี้เหมาะสำหรับเด็ก 5-11 ปี มีโชว์แสดงละครสด เด็กๆ สามารถเล่านิทาน หรือร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการแสดงได้อย่างสนุกสนาน ได้ลองแต่งตัวและแต่งเรื่องที่ตัวเองอยากแสดง เช่น เล่นเป็นตัวละครจากเรื่อง ‘War Horse’ วรรณกรรมเยาวชนชื่อดังของอังกฤษ และโซนนี้ยังเป็นพื้นที่แสดงงานศิลปะที่ใหญ่ที่สุดของพิพิธภัณฑ์อีกด้วย
โซน Design: โซนสำหรับเด็กอายุ 11-14 ปี พื้นที่จุดประกายทางความคิดผ่านการลงมือปฏิบัติจริง ไม่ว่าจะเป็นการทดลองทำสิ่งประดิษฐ์หรือวาดภาพ ที่สำคัญคือโซนนี้ยังเต็มไปด้วยกรณีศึกษามากมายที่จะช่วยสนับสนุนจินตนาการของพวกเขาให้กว้างไกลยิ่งกว่าเดิม เช่น อุปกรณ์ภายในห้องครัวและของเล่นหลายยุคสมัย แสดงให้เห็นการออกแบบข้าวของในชีวิตประจำวัน หรือการจัดแสดงงานศิลปะจากกลุ่มเคลื่อนไหวทางการเมือง เช่น ภาพวาดของคีธ แฮร์ริง (Keith Haring) ศิลปินชาวอเมริกันที่อุทิศตนเพื่อสิทธิของ LGBTQ+
ด้วยความที่พิพิธภัณฑ์ V&A เป็นพิพิธภัณฑ์เก่าแก่ ก่อตั้งมาตั้งแต่ปี 1872 และเริ่มมีโซนสำหรับเด็กในปี 1974 ที่นี่จึงกลายเป็นแหล่งรวบรวมสิ่งประดิษฐ์และงานศิลปะสำหรับเด็กขนาดใหญ่ของสหราชอาณาจักร แต่ถ้าหากงานศิลปะและสิ่งประดิษฐ์เหล่านั้นไม่สามารถจับต้องได้ ต่อให้ใหญ่แค่ไหนคงไม่เกิดผลลัพธ์ที่ดี
Young V&A จึงพลิกคอนเซปต์ใหม่ให้เป็น ‘พิพิธภัณฑ์ที่สนุกที่สุดในโลก’ ทิศทางในการคิดเวิร์กชอปหรือออกแบบนิทรรศการจึงเปลี่ยนไปให้สอดรับกับยุคสมัยมากขึ้น
ปัจจุบัน พิพิธภัณฑ์ Young V&A จึงเลือกแสดงผลงานน้อยชิ้น และจัดแสดงแกลเลอรีแบบอินเทอร์แอคทีฟ เพื่อให้เด็กทุกคนได้มีส่วนร่วมกับแต่ละกิจกรรมและนิทรรศการต่างๆ ให้มากยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะเป็นแกลเลอรีภาพลวงตา สนามเด็กเล่นที่ส่งเสริมเรื่องประสาทสัมผัส (Sensory playscapes) ทางวิ่งหินอ่อนขนาดยักษ์ เวทีสร้างเรื่องเล่า (Story-telling stage) สตูดิโอแบบเปิดสำหรับไลฟ์เวิร์กชอป สตูดิโอถ่ายรูปด้วยตัวเอง และ พื้นที่สร้างอาณาจักรของเด็กๆ (Den-building area) อีกทั้งยังออกแบบสถาปัตยกรรมใหม่ให้จี๊ดจ๊าดโดนใจเด็กรุ่นใหม่อีกด้วย สังเกตได้จากคู่สีที่สดใสและเป็นสีที่ตัดกันในหลายพื้นที่ หรือการออกแบบบันไดเวียนที่ประดับด้วยลูกแก้วสะท้อนแสงซึ่งได้รับแรงบันดาลใจมาจากแกลเลอรีภาพลวงตา
ที่นี่มีกิจกรรมและเทศกาลมากมายตลอดทั้งปี เป็นพื้นที่อิสระเปิดรับวัยเยาว์ที่เป็นวัยแห่งการเล่น จินตนาการ และจุดประกายความคิดสร้างสรรค์ในการเป็นนักประดิษฐ์ตัวน้อยได้อย่างมีความสุข และสำเร็จได้ด้วยความร่วมมือจากภาครัฐ เอกชน ไปจนถึงระดับนานาชาติ
“พิพิธภัณฑ์ Young V&A จะเป็นที่แรกของโลกที่ผู้ชมที่อายุน้อยที่สุด ครู และโรงเรียนทั้งระดับท้องถิ่นและระดับประเทศได้ออกแบบและทำงานร่วมกัน ที่แห่งนี้จะกลายเป็นทรัพยากรที่สำคัญของประเทศในการสนับสนุนวิธีการสอนและสร้างสรรค์งานศิลปะและการออกแบบสำหรับรุ่นต่อๆ ไป” ทริสแทรม ฮันท์ (Tristram Hunt) ผู้อำนวยการ พิพิธภัณฑ์ V&A กล่าว
ในเดือนตุลาคม ที่นี่จะมีการจัดนิทรรศการ Japan: Myths to Manga ซึ่งเป็นการจัดแสดงประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นผ่านลายเส้นการ์ตูนตั้งแต่ยุค 1860 จนถึงยุคมังงะครองโลก ร่วมกับการนำเสนอผลงานจากสตูดิโอจิบลิ (Studio Ghibli) (อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมที่: https://www.vam.ac.uk/exhibitions/japan-myths-to-manga)
ที่มา
บทความ “Young V&A” จาก vam.ac.uk (Online)
บทความ “Young V&A review – child’s play with added wonder” จาก theguardian.com (Online)
บทความ “The kids are alright: newly opened Young V&A aims to be an evolutionary museum for children” จาก theartnewspaper.com (Online)
บทความ “The Young V&A: What if children decided what museums should be like?” จาก euronews.com (Online)
บทความ “Young V&A designed as “national resource” for creative learning” จาก dezeen.com (Online)
