การแพร่ระบาดของโควิด-19 และการล็อคดาวน์ส่งผลกระทบต่อห้องสมุดอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ห้องสมุดส่วนใหญ่ปิดให้บริการ แต่อัตราการใช้งานทรัพยากรออนไลน์กลับเพิ่มขึ้นอย่างผิดหูผิดตา บางแห่งเพิ่มขึ้นสูงถึง 800% เมื่อเทียบกับช่วงเวลาปกติ
มหาวิทยาลัยเอ็กซิเตอร์ (University of Exeter) กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ได้จัดทำสำรวจความต้องการบริโภคเนื้อหาอิเล็กทรอนิกส์ (e-content) และผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อห้องสมุดในช่วงที่มีการล็อคดาวน์ เพื่อทำความเข้าใจทัศนคติและประสบการณ์ของบรรณารักษ์เรื่องผลกระทบด้านดิจิทัล กลยุทธ์การตลาด การจัดอบรม และงบประมาณ
การสำรวจใช้แบบสอบถามออนไลน์ มีบรรณารักษ์เข้ามาตอบแบบสำรวจ 87 คน ผลสำรวจเบื้องต้นพบว่า
72% เห็นด้วยอย่างยิ่งว่าทรัพยากรออนไลน์ถูกนำมาใช้น้อยเกินไป ทั้งๆ ที่ห้องสมุดเป็นหนึ่งในองค์กรซึ่งกุมเนื้อหาอิเล็กทรอนิกส์ไว้มากที่สุด แต่ปริมาณการใช้งานกลับอยู่ในระดับที่น่าผิดหวัง เพราะคนทั่วไปไม่รู้ว่ามีเนื้อหาอิเล็กทรอนิกส์อยู่ที่ไหน จะใช้มันอย่างไร และช่องทางการเข้าถึงเนื้อหาอิเล็กทรอนิกส์ยังไม่มีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตามทิศทางการใช้งานเนื้อหาอิเล็กทรอนิกส์มีแนวโน้มเติบโตขึ้นเรื่อยๆ
76% ระบุว่ามีการใช้งานทรัพยากรอิเล็กทรอนิกส์เพิ่มขึ้นในช่วงล็อคดาวน์ (ซึ่งน่าจะเพิ่มได้มากกว่านี้)สถานการณ์ที่บีบคั้นในช่วงล็อคดาวน์พิสูจน์แล้วว่านี่ไม่ใช่ยุคที่ห้องสมุดล้มเหลว และส่งสัญญาณให้ผู้คนเห็นถึงศักยภาพที่แฝงอยู่ ในขณะเดียวกันก็ทำให้บุคลากรของห้องสมุดตระหนักอย่างแท้จริงถึงช่องว่างที่จำเป็นต้องเติมเต็ม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่ห้องสมุดจะเริ่มกลับมาให้บริการ เพราะผู้เข้ามาใช้งานในพื้นที่จริงน่าจะยังคงมีแนวโน้มลดลง
80% เห็นว่าห้องสมุดไม่มีกลยุทธ์ในการประชาสัมพันธ์ทรัพยากรให้กับกลุ่มที่ไม่ใช่ลูกค้า หรือ non-user ทุกวันนี้ห้องสมุดมีจุดอ่อนเรื่องการตลาด บรรณารักษ์ส่วนใหญ่มีความพยายามไม่มากนักที่จะค้นหา non-user หากห้องสมุดคิดหาวิธีทำให้ผู้คนรู้ว่ามีอะไรให้บริการ ทั้งหนังสือ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ กิจกรรม การเข้ามาใช้บริการห้องสมุดน่าจะเพิ่มสูงขึ้น
9% กล่าวว่าสามารถควบคุมทิศทางเว็บไซต์ของห้องสมุดเพื่องานด้านการตลาด ส่วนบรรณารักษ์อีก 51% ระบุว่าควบคุมเว็บไซต์ห้องสมุดได้เพียงเล็กน้อยหรือไม่ได้เลย และมีบรรณารักษ์เพียง 5% เท่านั้นที่รู้จักการใช้ SEO (Search Engine Optimization) หรือวิธีการช่วยผลักดันให้เว็บไซต์ขึ้นมาอยู่บนหน้าแรกของระบบ Search Engine และ SEM (Search Engine Marketing) ซึ่งเป็นวิธีการทำการตลาดบน Search Engine
การวิจัยนี้ได้ค้นพบศักยภาพเชิงบวกของห้องสมุด เนื่องจากมีห้องสมุดจำนวนหนึ่งได้พิสูจน์ว่าสามารถใช้เว็บไซต์และทรัพยากรออนไลน์ขับเคลื่อนการให้บริการใหม่ๆ ในภาวะไม่ปกติ และเมื่อห้องสมุดกลับมาเปิดอีกครั้งก็ไม่ได้หมายความว่าการให้บริการทรัพยากรออนไลน์จะมีคุณค่าน้อยกว่าการให้บริการทางกายภาพ
เพราะบริการทั้งสองส่วนสามารถผสานกันเพื่อเพิ่มปริมาณการใช้งานห้องสมุดให้สูงขึ้นและเกิดผลลัพธ์ที่ดีขึ้นได้
*หมายเหตุ งานวิจัยเรื่อง “E-resources in Public Libraries: Learning from Lockdown.” กำลังอยู่ระหว่างเตรียมเผยแพร่เอกสารวิจัยเร็วๆ นี้
ที่มา
บทความ “Our Survey Says…E-learnings from Lockdown” จาก linkedin.com (Online)
