อาณานิคมเดียวที่ชาวสวีเดนหลายครอบครัวถือครองกันทุกวันนี้ คือ สวนอาณานิคม หรือ Colony Garden (Koloniträdgård) สวนแบ่งให้เช่าที่ดำเนินการโดยเทศบาล และสมาคมสวนอาณานิคม (Koloniträdgårdsföreningen) ที่ผู้เช่าสามารถลงหลักยึดครองที่ดิน เพื่อปลูกผัก ผลไม้ ไม้ประดับต่างๆ ได้ตามใจชอบ
คอนเซปต์นี้เริ่มต้นเมื่อศตวรรษที่ 19 ช่วงเวลาที่สภาพความเป็นอยู่ในเมืองแออัด จำนวนบ้านไม่เพียงพอ คนส่วนใหญ่ต้องอาศัยอยู่ตามอพาร์ตเมนต์ เมื่อผนวกกับอัตราการนำเข้าพืชผักผลไม้ยังไม่ครอบคลุมมากพอ มิหนำซ้ำแรงงานชาวสวีเดนพากันอพยพออกนอกประเทศ เพื่อไปตั้งถิ่นฐานตามประเทศที่เศรษฐกิจดีกว่า ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 รัฐจึงสร้างแรงดึงดูดใจให้ประชาชนมีโอกาสถือครองที่ดินขนาดเล็กในราคาถูก เพื่อเพาะปลูกพืชผักผลไม้ตามชอบ
สวนอาณานิคมแห่งแรกเกิดขึ้นในปี 1895 ทางภูมิภาคสโกเนอ (Skåne) ตอนใต้ของสวีเดน และแพร่หลายไปยังเมืองอื่นๆ จนกระทั่งปี 1916 สวีเดนมีสวนอาณานิคมอยู่ใน 37 เมือง และขยายตัวแบบก้าวกระโดด ด้วยระยะเวลาเพียงหนึ่งปีหลังจากนั้น แค่ในสตอกโฮล์มก็มีสวนมากถึง 6,000 แปลง ส่วนค่าเช่าจะแตกต่างกันไปตามแต่ละเมือง สำหรับสตอกโฮล์ม ราคาจะอยู่ราวๆ 6,300 บาทต่อปี ส่วนในโกเตนเบิร์กค่าเช่าอยู่ที่ประมาณ 1,590 บาทต่อปี ขึ้นอยู่กับจำนวนและขนาดของแปลงด้วย
สวนนี้อาจแบ่งคร่าวๆ ได้เป็น 2 แบบ แบบแรกคือแบ่งให้เช่าเฉพาะแปลงปลูก ซึ่งมีขนาดแปลงละ 200-500 ตารางเมตร ส่วนอีกแบบหนึ่งคือ แปลงปลูกพร้อมที่ดินขนาดเล็ก บางครั้งอาจมาพร้อมกระต๊อบหลังน้อย มีพื้นที่ให้สร้างเรือนกระจกเล็กๆ หรือโรงเก็บเครื่องมือจิ๋วๆ เพิ่มได้ด้วย ทว่า การปลูกสร้างต้องอยู่ภายใต้กฎระเบียบ เช่น ต้องทำเรื่องขออนุญาตหากต้องการปรับหน้าตากระต๊อบ ทาสี เพิ่มประตู หน้าต่าง ระเบียง หรือปรับที่ดินให้สูงขึ้นจากเดิม 50 ซม. เหตุที่ต้องรักษาหน้าตาสิ่งปลูกสร้างให้ไม่ต่างจากเดิมมากนักไว้ เพราะคนที่นี่นับว่า สวนอาณานิคมคือหนึ่งในมรดกวัฒนธรรมของชาวสวีเดนนั่นเอง
แน่นอนว่าสวนเหล่านี้มักตั้งอยู่ใกล้ที่พักอาศัย เพื่อให้ชาวอพาร์ตเมนต์ลงมารดน้ำ กำจัดศัตรูพืชได้สะดวก แต่อีกหนึ่งปัจจัยของสวนอาณานิคมที่เทศบาลตั้งเงื่อนไขไว้คือ ต้องอยู่ในที่เปิด ใกล้ที่สาธารณะ ซึ่งคนในชุมชนมาพบปะกันได้ เราจึงเห็นสวนเหล่านี้อยู่ไม่ไกลจากโรงเรียน โรงพยาบาล หรือสวนสาธารณะ เพราะไม่ใช่แค่เจ้าของแปลงเท่านั้นที่จะได้ชื่นชมความสวยงามของพืชผล แต่คนผ่านไปผ่านมาก็แวะร่วมชื่นชมไปด้วย ค่านิยมที่แต่เดิมปลูกเพียงพืชผักอย่างถั่วต่างๆ ฟักทอง มะเขือเทศ แตงกวา หน่อไม้ฝรั่ง ผักโขม แรดิช เพื่อการบริโภค หลายแปลงก็เริ่มปลูกไม้ดอกไม้ประดับอย่าง กุหลาบ ทิวลิป เพิ่มความสวยงามเข้าไปด้วย หรือหากแปลงมีขนาดกว้างมากพอ บางบ้านอาจถึงขั้นลงปลูกไม้ยืนต้นแบบแอปเปิ้ลและต้นพลัมด้วยเลย
ทุกวันนี้ แนวคิดที่สืบทอดมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 ว่าพ่อแม่ควรให้เด็กๆ ได้มีโอกาสออกไปเล่นนอกบ้าน สูดอากาศบริสุทธิ์ทุกวัน ยิ่งทำให้สวนอาณานิคมได้รับความนิยมไม่สร่างซา
ชาวสวีเดนให้คุณค่าการใช้เวลากับครอบครัวเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว การทำสวน ปลูกพืชผักมีคุณภาพ ไปจนถึงได้เก็บเกี่ยวผลผลิตด้วยกันกับสมาชิกในครอบครัวโดยเฉพาะเด็กๆ ที่มองว่าเป็นเรื่องสนุก ยิ่งไปกว่านั้นเทรนด์อาหารของอนาคตที่มีแนวโน้มว่าต้องพึ่งพาแหล่งปลูกใกล้เมือง ก็เน้นย้ำว่าการได้สร้างแหล่งอาหารใกล้ตัวมีความสำคัญเพียงใด เฉกเช่นช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 และ 2 ที่มันฝรั่งจากแปลงในสวนอาณานิคมได้กลายเป็นหนึ่งในแหล่งอาหารของช่วงข้าวยากหมากแพงมาแล้ว
ที่มา
บทความ “Kolonistuga och kolonilott” จาก bygglov.stockholm (Online)
บทความ “Göteborgs Stad” จาก goteborg.se (Online)
บทความ “Odla på koloni- eller odlingslott” จาก byggahus.se (Online)
บทความ “Kolonilott” จาก blomsterlandet.se (Online)
