‘การอ่านหนังสือ’ ยังคงเป็นกิจกรรมที่มีความสำคัญ และทวีความสำคัญเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะ ‘การอ่านเพื่อความเพลิดเพลิน’ ซึ่งผู้เชี่ยวชาญมองว่าเป็นปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการเรียนรู้ และการพัฒนาทักษะในระยะยาว แต่ดูเหมือนว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงที่น่าสนใจเกิดขึ้นในสหราชอาณาจักร
รายงาน What Kids Are Reading ของ Renaissance Learning ซึ่งสำรวจและวิเคราะห์พฤติกรรมการอ่านของเยาวชนมานานกว่า 15 ปี กล่าวว่า ความเพลิดเพลิน (Enjoyment) ในการอ่านหนังสือของเด็กลดลง สวนทางกับเวลาที่ใช้กับการอ่านหนังสือที่เพิ่มมากขึ้นถึง 24% หากเทียบกับสถิติปีก่อนหน้า
ข้อมูลดังกล่าวสอดคล้องกับรายงาน Children and Young People’s Reading ปี 2023 โดย National Literacy Trust แห่ง สหราชอาณาจักร ซึ่งระบุว่ามีจำนวนเยาวชนอายุ 8 – 18 ปี ที่ ‘รู้สึกสนุกกับการอ่านหนังสือในเวลาว่าง’ ลดลง เหลือเพียง 43.4% ของกลุ่มตัวอย่างในการสำรวจเท่านั้น
รายงาน What Kids Are Reading สันนิษฐานว่า หนึ่งในสาเหตุสำคัญของความย้อนแย้ง คือ ระดับความยากของหนังสือโดยเฉลี่ย (ATOS) กล่าวคือ ความยากของเนื้อหาหนังสือเด็กวัยประถมศึกษาค่อยๆ เพิ่มขึ้นตามวัย แต่ความยากของหนังสือเด็กมัธยมศึกษาตอนต้นขึ้นไปกลับลดลงอย่างมีนัยสำคัญ ทำให้หนังสือสำหรับเด็กโตไม่ได้แตกต่างจากหนังสือเด็กเล็กมากนัก แทนที่เด็กในวัยนี้จะรู้สึกท้าทาย และสนุกกับการอ่านหนังสือที่มีความยากสมวัย พวกเขากลับไม่ได้รับประสบการณ์เช่นนั้น ปัญหานี้ไม่ได้เกิดขึ้นแค่ในสหราชอาณาจักรเท่านั้น แต่ยังเกิดขึ้นในอีกหลายๆ ประเทศที่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการด้วย เช่น ไอร์แลนด์ สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ แคนาดา
ยิ่งไปกว่านั้น ข้อมูลในรายงานยังบ่งชี้ว่า เด็กในช่วงวัยมัธยมศึกษารู้สึกเข้าใจหนังสือที่อ่านแค่เพียง 65-71% ซึ่งต่ำกว่าเยาวชนในระดับประถมศึกษาที่มีความเข้าใจหนังสือที่อ่านถึง 74-80 % เป็นแบบนี้มานานหลายปีแล้ว และยังไม่มีทีท่าว่าจะดีขึ้นในภาพรวม
โจน มิลล์ (Joan Mill) กรรมการผู้จัดการของ Renaissance Learning ได้เสนอข้อคิดเห็นที่น่าสนใจเพิ่มเติมไว้ด้วยว่า นับตั้งแต่ปีแรกที่ทำรายงานมาจนถึงฉบับที่ 15 ในปีนี้ พอจะมองเห็นประเภทหนังสือที่เด็กแต่ละช่วงวัยนิยมอ่านได้อย่างชัดเจน ในระยะหลังมานี้ แม้กระแสจาก BookTok จะทำให้รายชื่อหนังสือยอดนิยมเปลี่ยนแปลงไปบ้าง แต่ในภาพรวมก็พอจะมองเห็นว่าเด็กโตกำลังอ่านหนังสือที่มีระดับความยากน้อยกว่าที่ควรจะเป็นถึง 4 ปี เลยทีเดียว
ทุกวันนี้เด็กในระดับมัธยมปลายนิยมอ่านผลงานจากนักเขียนที่หลากหลาย เช่น จอห์น สไตน์เบ็ก, จอร์จ ออร์เวลล์, เจ บี พรีสต์ลีย์, เจ เค โรว์ลิง และ ซูซาน คอลลินส์ หลายเล่มเป็นผลงานที่อ่านง่ายเกินไปสำหรับเด็กวัยนี้ เลยทำให้เด็กขาดโอกาสที่จะพัฒนาทักษะการอ่านและการคิดวิเคราะห์เท่าที่ควร การช่วยให้เยาวชนเลือกอ่านหนังสือที่เหมาะสมกับช่วงวัยจึงเป็นโจทย์ใหม่ที่สังคมควรให้ความใส่ใจเพิ่มมากขึ้น
ข้อมูลที่น่าสนใจคือ ในช่วงการแพร่ระบาดของโควิดที่ผ่านมา สถิติของการอ่านเพื่อความเพลิดเพลินเพิ่มมากขึ้นเป็นช่วงระยะสั้นๆ นั่นหมายความว่า การให้เวลาสำหรับอ่านหนังสืออย่างเพียงพอ รวมถึงการสร้างสิ่งแวดล้อมที่ทำให้เยาวชนรู้สึกสนใจที่จะอ่าน ก็อาจจะเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เด็กๆ อ่านหนังสืออย่างเพลิดเพลินด้วยเช่นกัน
มิลล์ได้เสนอแนะว่า ครูและผู้ปกครอง รวมถึงหน่วยงานต่างๆ อย่างห้องสมุด ก็สามารถเข้ามามีบทบาทในการแก้ไขปัญหาตรงนี้ได้ ทั้งในเรื่องของการช่วยเลือกหนังสือที่เหมาะสม สร้างวัฒนธรรมการอ่านและร่วมสร้างแรงบันดาลใจ เพื่อให้เด็กและเยาวชนรักและสนุกกับการอ่านมากขึ้นไปอีก รวมถึงในส่วนของผู้ผลิตอย่างสำนักพิมพ์เอง การสร้างสรรค์ผลงานที่เหมาะสมกับนักอ่านแต่ละช่วงวัยก็เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่สามารถนำมาขบคิด เพื่อผลิตผลงานที่ตอบโจทย์ยุคสมัยมากขึ้นได้เช่นกัน
ที่มา
บทความ “Children and Young People’s Reading Research Report 2023” จาก iteracytrust.org.uk (Online)
บทความ “Children reading more but enjoyment and comprehension on the decline, research suggests” จาก thebookseller.com (Online)
บทความ “What Kids Are Reading ของ Renaissance Learning” จาก renaissance.widen.net (Online)
