หากพูดถึงห้องสมุดที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวในนครเซี่ยงไฮ้ หนึ่งในนั้นคงต้องเป็น ห้องสมุดซีคาเว่ย (Zikawei Library) ซึ่งเปิดให้ประชาชนใช้บริการในปี 2023 ที่นี่มีรูปลักษณ์ของตัวอาคารตลอดจนพื้นที่ใช้งานที่น่าตื่นตาตื่นใจ ราวกับก้าวเข้าไปในห้องโถงใหญ่ของอารามตะวันตกที่สวยงามตระการตา จนกลายมาเป็นสถานที่สำคัญทางวัฒนธรรมที่โดดเด่นที่สุดแห่งหนึ่งในเมือง
ชื่อของห้องสมุดเขียนด้วยตัวอักษรจีน 徐家汇 ซึ่งออกเสียงว่า ‘สวีเจียฮุ่ย’ ส่วน ‘ซีคาเว่ย’ เป็นการออกเสียงในภาษาเซี่ยงไฮ้ และเขียนเป็นภาษาต่างประเทศว่า Zikawei ตามชาวตะวันตกที่เข้ามาค้าขายและเผยแผ่ศาสนา ในช่วงศตวรรษที่ 19
อาคารแห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อปี 2013 ออกแบบโดย เดวิด ชิปเปอร์ฟิลด์ (David Chipperfield) สถาปนิกชื่อดังระดับโลก เมื่อแรกสร้างตั้งใจให้เป็นร้านหนังสือสูง 3 ชั้น มีรูปแบบสถาปัตยกรรมที่ออกกลิ่นอายตะวันตก กลมกลืนกับภูมิทัศน์วัฒนธรรมโดยรอบ ซึ่งประกอบไปด้วยอาคารสำคัญทางประวัติศาสตร์หลายแห่ง เช่น อาสนวิหารเซนต์อิกเนเชียส (St.Ignatius Cathedral), ห้องสมุดเก่า (Historic Zikawei Bibliotheca), และหอดูดาว (Observatory Building)
น่าเสียดายที่โครงการดังกล่าวไม่สำเร็จลุล่วงเนื่องจากปัญหาด้านการลงทุน ทำให้หลังจากการสร้างฟาซาดด้านหน้า (façade) แล้วเสร็จ อาคารก็ถูกทิ้งร้างเป็นระยะเวลาหนึ่ง ต่อมาหน่วยงานวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวส่วนภูมิภาคจึงตัดสินใจให้ปรับปรุงสิ่งก่อสร้างหลังนี้เป็นห้องสมุด โดยบริษัทสถาปนิก วูโทเปีย แล็บ (Wutopia Lab) เป็นผู้รับผิดชอบ
สถาปนิกพยายามคงรูปแบบสถาปัตยกรรมภายนอกของอาคารไว้ให้มากที่สุด ส่วนภายในใช้การเพิ่มลูกเล่นของกรอบช่องประตู หน้าต่าง และช่องแสงต่างๆ จุดเด่นที่สำคัญที่สุดคือโถงกลางสูงโล่ง โครงสร้างคานโค้ง และแสงไฟอันอบอุ่น ที่ทำให้ห้องสมุดซีคาเว่ยเปรียบเสมือน ‘มหาวิหารแห่งความรู้’ (Temple of Knowledge)
พื้นที่ตรงนี้ถูกใช้เป็นโซนอเนกประสงค์และเป็นที่ตั้งชั้นหนังสือ รวมถึงโต๊ะอ่านหนังสือที่มีขนาดยาวถึง 30 เมตร ซึ่งเรียกได้ว่ามีขนาดยาวที่สุดในเมืองเซี่ยงไฮ้ด้วย บรรยากาศของห้องโถงกลางมักจะคึกคักด้วยกิจกรรมหลากหลายอยู่เสมอ ไม่ว่าจะเป็น การจัดประชุมว่าด้วยการอ่าน กิจกรรมทางวัฒนธรรมต่างๆ การบรรยาย และการจัดแสดงนิทรรศการศิลปะ ส่วนระเบียงชั้น 2 และ 3 เป็นพื้นที่เงียบสงบสำหรับอ่านหนังสือ เมื่อมองออกไปภายนอก ผู้ใช้งานยังสามารถชื่นชมความงดงามของอาสนวิหารโบราณที่ตั้งอยู่ใกล้เคียงได้
ในระหว่างการปรับปรุงมีการเพิ่มชั้นใต้ดิน 2 ชั้น ทำให้ห้องสมุดมีพื้นที่กว้างขวางถึงประมาณ 18,650 ตารางเมตร หลักสำคัญในการออกแบบห้องสมุดแห่งนี้คือ ให้กลมกลืนกับเมืองมากยิ่งขึ้น แทนที่จะเป็นพื้นที่สำหรับศึกษาค้นคว้าเพียงอย่างเดียว ห้องสมุดควรทำหน้าที่เป็นพื้นที่ชุมชนของย่านด้วย
ห้องสมุดมีการจัดกิจกรรมมากมายตลอดปี เช่น งานมหกรรมหนังสือเซี่ยงไฮ้ ครั้งที่ 19 มีการจัดทัวร์สำรวจห้องสมุดยามค่ำคืน งานตลาดหนังสือที่จัดบริเวณลานห้องสมุด นิทรรศการครบรอบ 80 ปี วรรณกรรมคลาสสิกเจ้าชายน้อย เป็นต้น
ห้องสมุดซีคาเว่ยได้รับความสนใจจากชาวเซี่ยงไฮ้ไม่น้อย เพียง 2 เดือน หลังจากเปิดตัว ก็มีผู้คนหลั่งไหลมาเยี่ยมชมห้องสมุดแห่งนี้มากถึง 180,000 คน ส่งผลให้เขตการค้าสวีเจียฮุ่ยที่อยู่นอกสายตาของเมืองได้เฉิดฉายเป็นครั้งแรก หยู ถิ่ง (Yu Ting) ผู้ก่อตั้งบริษัทและหัวหน้าสถาปนิก วูโทเปีย แล็บ กล่าวว่า “ความเป็นมิตรของห้องสมุดแห่งนี้ ช่วยกระตุ้นชุมชนและฟื้นฟูเมืองให้กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง”
หยูยอมรับว่ารูปโฉมที่สวยงามดึงดูดกลุ่มคนจำนวนมากที่หลงใหลการถ่ายรูปลงสื่อสังคมออนไลน์ แต่เขาก็ยืนยันว่า ห้องสมุดซีคาเว่ยมีพื้นที่เพียงพอให้กับทั้งกลุ่มที่ต้องการแสวงหาการเรียนรู้ และกลุ่มที่ต้องการมาเยี่ยมชมเพื่อถ่ายภาพ
“แทนที่จะเป็นพื้นที่วัฒนธรรมแบบปิดและสนใจแต่ภายในพื้นที่ของตนเอง ห้องสมุดซีคาเว่ยควรเชื้อเชิญผู้คนให้แวะเวียนมามากขึ้น ไม่ใช่แค่เฉพาะนักอ่าน แต่รวมถึงผู้ที่ไม่ใช่นักอ่านด้วย”
ที่มา
บทความ “Zikawei Library Shanghai, China 2013–23” จาก davidchipperfield.com (Online)
บทความ “Zikawei library by Wutopia Lab” จาก archiscene.net (Online)
บทความ “Zikawei Library” จาก educationsnapshots.com (Online)
บทความ “Zikawei Library rolls out slew of activities to pique interest in reading” จาก shanghai.gov.cn (Online)
บทความ “Xuhui’s Zikawei Library celebrates first year of operation” จาก shine.cn (Online)
บทความ “Zikawei Library rolls out slew of activities to pique interest in reading” จาก shine.cn (Online)
บทความ “不懂就问，ZIKAWEI是什么意思？” จาก whlyj.sh.gov.cn (Online)
