รถห้องสมุดเคลื่อนที่ เป็นภารกิจที่ห้องสมุดหลายแห่งทั่วโลกเลือกดำเนินการเพื่อลดช่องว่างในการเข้าถึงหนังสือ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มเป้าหมายที่อยู่ไกลจากห้องสมุด
ห้องสมุดเมืองเอสโป ประเทศฟินแลนด์ ได้สร้างรถห้องสมุดเคลื่อนที่เช่นกัน คันแรกชื่อว่า Helmi มีลักษณะธรรมดาๆ ออกปฏิบัติการในช่วงบ่ายหรือเย็น เคลื่อนที่ไปในย่านชุมชนที่อยู่ไกลจากห้องสมุด หรือไปจอดใกล้กับโรงพยาบาล ซึ่งเป็นสถานที่ที่มีคนสัญจรเข้าออกจำนวนมากในแต่ละวัน
ต่อมาได้สร้าง Välkky รถห้องสมุดอีกคันหนึ่งซึ่งดูแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง เพราะมีสีสันสะดุดตาและดึงดูดให้เด็กๆ วิ่งเข้ามาหา
Välkky ออกเดินทางแต่เช้าไปยังโรงเรียนหรือศูนย์รับเลี้ยงเด็ก ในฐานะห้องสมุดสำหรับเด็ก ช่วงบ่ายจะปรับเปลี่ยนการบริการให้หลากหลายขึ้นสำหรับทั้งกลุ่มเด็กและผู้ใหญ่ เช่น รถบัสนักเขียน โรงภาพยนตร์เคลื่อนที่ จัดเวิร์กชอปสื่อผสม เป็นที่พบปะสำหรับชมรมนักอ่าน และกลุ่มผู้พิการ
ภายในรถบัสมีทั้งหนังสือและทรัพยากรอื่นๆ ที่สามารถยืมออกได้ มีคอมพิวเตอร์และสื่อเทคโนโลยีมัลติมีเดียสำหรับบริการตนเองพร้อมคู่มือบอกวิธีการใช้ มีจุดชาร์จไฟสำหรับแท็บเล็ตของลูกค้า 10 จุด พร้อมด้วยพริ้นเตอร์ และเครื่องเล่นเพลย์สเตชัน ภายในรถมีอุปกรณ์จำนวนมากเพื่อให้ผู้ใช้บริการหาข้อมูลร่วมกันเป็นกลุ่มหรือกิจกรรมการเรียนการสอน เครื่องมือสำหรับจัดเวิร์กชอป เช่นการอบรมแต่งเพลง ทำแอนิเมชัน ออกแบบโปสเตอร์ หรือให้เด็กเล่นเกม
การออกแบบพื้นที่ภายในรถบัสที่มีอยู่อย่างจำกัดคำนึงถึงความยืดหยุ่นและประโยชน์ในการใช้งานเป็นสำคัญ รวมทั้งให้ความรู้สึกเป็นส่วนตัวและปลอดภัย มีชั้นวางหลากหลายรูปแบบ ทั้งชั้นวางหนังสือ ชั้นวางไอแพด ซึ่งสามารถปรับแทนที่ด้วยโซฟา ผนังสามารถใช้แขวนสิ่งต่างๆ ขึงม่านหรือฉากได้ มีเก้าอี้แบบพับเก็บได้ ด้านหลังของรถเป็นเวทีสำหรับจัดกิจกรรมแสดงดนตรี แสดงละครหุ่น หรือเล่านิทานให้เด็กฟัง บางครั้งก็จัดพื้นที่บนรถแบบโล่งๆ เพื่อเล่นโยคะ หรือเล่นเกม
ห้องสมุดเมืองเอสโปได้ร่วมมือกับสำนักพิมพ์ซึ่งจัดทำสื่อการเรียนอิเล็กทรอนิกส์ ทำให้ Välkky กลายเป็นรถบัสคณิตศาสตร์ที่ตระเวนจัดกิจกรรมเสริมการสอนตามโรงเรียน โดยผสานเทคโนโลยีกับกิจกรรมทางกายภาพ เช่น เด็ก ป.1 จะได้เรียนเลขกับยิมนาสติก ป.3 เรียนเลขกับการฝึกทำแอนิเมชัน
ที่มา
บทความ “Multimedia, Creativity and New Ways of Learning – Välkky, The New Mobile Library in Espoo, Finland.” จาก ifla.org (Online)
บทความ “Organizing public events in Mobile Library” จาก helmet.fi (Online)
บทความ “Välkky Kirjastoauto – A service & interaction design concept” จาก aaltodoc.aalto.fi (Online)
