เจย์ ครอส (Jay Cross) ผู้ประดิษฐ์คิดคำว่า ‘e-learning’ ที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในทุกวันนี้ เป็นนักบุกเบิกทั้งทางทฤษฎีและการปฏิบัติในเรื่องเทคนิคการเรียนรู้ เป็นนักคิดและผู้นำเสนอที่ทำให้โลกแห่งการเรียนรู้หันมาตระหนักอย่างจริงจังในเรื่องการเรียนรู้ตามอัธยาศัย และการทำงานที่ฉลาดกว่า (Working Smarter)
ครอสมองว่าการเรียนรู้กับการทำงานนั้นไม่ได้แยกขาดจากกัน การเรียนรู้ตามอัธยาศัยเปรียบเหมือนการท่องเที่ยวโดยการขับรถส่วนตัวไปไหนต่อไหนด้วยตัวเองอย่างที่ต้องการ เมื่อไหร่หรือเส้นทางไหนก็ได้ตามแต่เราจะเลือก ขณะที่การเรียนรู้แบบทางการ ไม่ว่าจะเป็นการศึกษาเล่าเรียนในระบบ หรือการฝึกอบรมในช่วงวัยทำงาน เปรียบเสมือนการเดินทางท่องเที่ยวโดยรถบัสที่ถูกกำหนดเส้นทางและเวลาเอาไว้ตายตัว
โดยข้อเท็จจริงแล้ว คนเราใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่กับความไม่เป็นทางการ แต่น่าประหลาดที่กลับต้องฝืนทนกับการอบรมหาความรู้ใหม่ด้วยวิธีการที่เป็นทางการ มีตารางเรียน มีผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญมาสอนและถ่ายทอด เขาจึงชี้ชวนให้เรามองหาวิธีการเรียนรู้ที่เป็นธรรมชาติมากขึ้น มองผู้เรียนรู้ในฐานะที่เป็นมนุษย์ที่มีชีวิตจิตใจ เป็นคนที่ต้องสื่อสารกับผู้คนที่ทำงานด้วยกัน
การเรียนรู้ตามอัธยาศัยนั้นมักถูกกระตุ้นให้เกิดขึ้นด้วยการสนทนาพูดคุย ชุมชนนักปฏิบัติ และบริบทแวดล้อม เสริมด้วยการลงมือปฏิบัติและการใช้สื่อสังคม การแบ่งปันระหว่างกลุ่มย่อย และการจัดการความรู้ของแต่ละบุคคล
ครอสเห็นว่าการเรียนรู้แบบทางการซึ่งมีโครงสร้างแน่นอนตายตัวยังคงเป็นเรื่องจำเป็น แต่เราควรรู้จักออกแบบการเรียนรู้ที่เป็นธรรมชาติ ไม่ยึดติดระเบียบที่เป็นทางการ ไม่ใช่กิจกรรมที่ต้องทำตามกรอบตารางเวลา ให้การเรียนรู้แบบนี้เข้ามาแทนที่ในบริบทแวดล้อมจริงๆ บ้าง เพราะความไม่ตายตัวที่เกิดขึ้นแบบเป็นไปเองนี่เองที่เป็นแรงจูงใจซึ่งเป็นเนื้อแท้ของการเรียนรู้
เขาชอบอ้างถึง โรเจอร์ แชงค์ (Roger Schank) นักจิตวิทยาด้านกระบวนการคิดและการรับรู้ นักทฤษฎีด้านปัญญาประดิษฐ์ และนักปฏิรูปการศึกษาชาวอเมริกัน ซึ่งกล่าวไว้ว่า “การฝึกอบรมนั้นแท้จริงแล้วมันคือการเรียนหนังสือ” เพราะเหตุนี้มันจึง “ผิวเผินตื้นเขิน น่าเบื่อหน่าย และไม่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับชีวิตการทำงาน” และ “เมื่อไม่ได้เสริมต่อเข้ากับการลงมือทำ บ่อยครั้งมันก็ถูกลืม”
องค์กรเรียนรู้ (Learning Organization) ต้องผสานการเรียนรู้ภายในสถานที่ทำงาน อาทิ ประสบการณ์ ความไม่เป็นทางการ และไม่มีแผนล่วงหน้า ซึ่งจะเปิดโอกาสให้กับ ‘การทำงานที่ฉลาดกว่า’ (Working Smarter) ได้ก้าวเข้ามาสู่พื้นที่ทำงาน เพราะว่าโดยปกติแล้วความรู้ของคนเรามาจากการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ถึง 70% มาจากการทำงานร่วมกับผู้อื่น 20% และจากการเรียนรู้แบบทางการเพียง 10%
ความรู้ที่มาจากประสบการณ์จะเกิดขึ้นและขยายตัวได้ ก็ต่อเมื่อผู้บริหารส่งเสริมให้คนทำงานในองค์กรมีทักษะในการสืบค้น จดจำ สร้างสรรค์ แลกเปลี่ยนแบ่งปัน และสื่อสาร นั่นหมายถึงวัฒนธรรมของการเปิดรับ ใจกว้าง มองโลกในแง่ดี จะต้องถูกปลูกฝังอยู่ในการสร้างกระบวนการเรียนรู้ทุกระดับ จนเกิดเป็นชุมชนนักปฏิบัติ ตัวอย่างของสื่อสังคมที่สร้างชุมชนออนไลน์ขึ้นมา ไม่ว่าจะเป็น บลอก เฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ ยูทูป หรือสไลด์แชร์ ทั้งหมดนี้ล้วนแล้วแต่เป็นผลของการเรียนรู้ตามอัธยาศัยทั้งสิ้น
มรดกสำคัญที่ครอสทิ้งไว้ให้สังคมคือ กลุ่มอินเทอร์เน็ตไทม์ ซึ่งเขาและเพื่อนๆ ได้ร่วมกันก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2541 เพื่อช่วยเหลือและส่งเสริมให้คนที่ทำงานอยู่ในองค์กรต่างๆ ได้ตระหนักถึงความสำคัญของการเรียนรู้ตามอัธยาศัย และรู้จักการใช้งาน ‘อีเลิร์นนิ่ง’ ซึ่งต่อมาได้กลายเป็นคำสามัญที่คุ้นเคยไปในที่สุด
เจย์ ครอส ไม่เคยกลัวที่จะยอมรับว่าทฤษฎีตนเองผิด และมักจะแก้ไขปรับปรุงแนวคิดให้ทันสมัยอยู่เสมอ ในแง่นี้เขาจึงเป็นตัวอย่างของความซื่อสัตย์ ความน่าเชื่อถือ และเป็นผู้ที่ยึดมั่นในแก่นความคิดเรื่องการพัฒนาตนเอง (personal development) ซึ่งเป็นงานที่เขารักและเป็นหลักที่เขายึดถือไว้ตลอด ตราบจนสิ้นชีวิตลงเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2558 ด้วยวัย 71 ปี
ที่มา
บทความ “Informal Learning In A Nutshell” จาก hrexaminer.com (Online)
