ด้วยความสนใจเรื่องเกษตร พืชพันธุ์ต้นไม้ และสรรพสัตว์ในท้องทุ่งท้องนามาตั้งแต่วัยเด็ก เมื่อเติบโตขึ้น มล – จิราวรรณ คำซาว จึงไปคว้าปริญญาเอกด้านชีววิทยามาจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และในฐานะคนเชียงดาวโดยกำเนิด เธอตัดสินใจกลับมาสร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับถิ่นเกิด โดยขอแบ่งที่นาของพ่อมาทำแปลงทดลองเกษตรอินทรีย์ งดใช้สารเคมีทุกประเภทในการเพาะปลูกข้าว เริ่มต้นจากการให้ความรู้และจูงใจให้พ่อของเธอเชื่อ ด้วยการลงมือทำให้ดู
ในตอนนั้นไม่มีใคร-แม้แต่พ่อของเธอ-ที่เชื่อว่าการปลูกข้าวโดยไม่ใช้สารเคมีและปุ๋ยเคมีจะประสบผลสำเร็จ แต่แล้วผลผลิตจากแปลงทดลองเกษตรอินทรีย์ก็พิสูจน์ให้เห็นว่าเป็นไปได้ มีรายได้จากการขายเป็นรูปธรรมและมีความยั่งยืนกว่า ต่อมาคนในชุมชนที่สนใจการเกษตรไม่ใช้สารเคมี หรือคนที่มีไอเดียอยากทดลองปลูกพืชอินทรีย์ชนิดอื่นแต่ยังไม่มีพื้นที่ทดลอง จึงเริ่มได้เข้ามาเรียนรู้ ลงมือทดลองปลูก แล้วช่วยกันศึกษา แบ่งปันความรู้ จนเกิดเป็นพื้นที่เรียนรู้ด้านเกษตรอินทรีย์และนำความรู้ไปใช้จริงในพื้นที่เพาะปลูกของทุกคน ซึ่งเป็นที่มาของ ‘ทุ่งกับดอย ศูนย์การเรียนรู้เกษตรอินทรีย์แบบครบวงจร’
ภายหลังเปลี่ยนวิธีคิดของเกษตรกรในชุมชนได้ เธอต่อยอดกิจกรรมไปอีกหลากหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการก่อตั้งวิสาหกิจม่วนใจ๋ ผลิตและจำหน่ายสินค้าเกษตรภายใต้แบรนด์ ‘ม่วนใจ๋’ การริเริ่มเส้นทางท่องเที่ยวชุมชนบ้านหัวทุ่ง ‘เส้นทางวิถีป่า วิถีคน ชุมชนต้นน้ำ’ ให้ความรู้เรื่องธรรมชาติ เรียนรู้เกษตรอินทรีย์และสมุนไพร และล่าสุดเตรียมจัดตั้งบริษัทถิ่นนิยม จดทะเบียนเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise) ทำธุรกิจวิจัยพัฒนาและจำหน่ายผลิตภัณฑ์สุขภาพจากวัตถุดิบอินทรีย์ รวมไปถึงการจัดกิจกรรมให้ความรู้และเป็นที่ปรึกษาด้านเกษตรกรรม
