‘ในสาธารณรัฐไวมาร์ ฮิตเลอร์ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง’ ของภาณุ ตรัยเวช พาผู้อ่านย้อนกลับไปสำรวจสังคมเยอรมนีใต้ซากปรักหักจากความพ่ายแพ้ในสงครามโลกครั้งที่ 1 เมื่ออุดมการณ์ความเชื่อใหม่และเก่าปะทะกันจนถึงจุดที่มิอาจรอมชอมกันได้อีก           ปีศาจตนหนึ่งก็ถูกสร้างขึ้นมา           พลังงานชนิดไหนที่สามารถสร้างปีศาจน่ากลัวตนนี้ได้ การจะหาคำตอบคือการปะติดต่อชิ้นส่วนต่างๆ ณ เวลานั้นเข้าด้วยกัน บางทีคนในสังคมนั่นแหละที่ช่วยกันสร้างปีศาจอย่างฮิตเลอร์ขึ้นมา กระทั่งนำไปสู่การล่มสลายของสาธารณรัฐไวมาร์           และเป็นการล่มสลายของความเป็นมนุษย์ในสังคมเยอรมนีที่เลวร้ายที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ          ...

          คำถามของนักปรัชญากรีกก่อนยุคโสเกรตีส มุ่งไปที่การเสาะแสวงความเป็นจริงที่ดำรงอยู่ว่าอะไรคือสสารพื้นฐานของทุกสรรพสิ่ง ขณะที่โสเกรตีสคือนักปรัชญาคนแรกที่สนใจคำถามอันเกี่ยวพันกับชีวิต เช่น ความยุติธรรม สังคมที่เอื้อต่อการมีชีวิต ชีวิตที่ดี จนมีคำกล่าวอมตะของเขาที่ว่า “ชีวิตที่ไร้การตรวจสอบไม่คู่ควรที่จะมีชีวิต” (An unexamined life is not worth living)           ดังนั้น การตั้งคำถามต่อชีวิตว่า...

         ทุกวันนี้หนังสือฮาวทูได้รับความนิยมสูง ในแง่หนึ่งมันกำลังบอกความเป็นไปบางอย่างทางสังคม ใครบ้างไม่อยากประสบความสำเร็จ ไม่อยากร่ำรวย เพราะในภาพใหญ่มันคือความมั่นคงปลอดภัยในรัฐที่รับประกันสิ่งเหล่านี้ให้กับประชาชน           แต่ 'ขออภัย แต่ไม่ต้องรีบ' คือความพยายามชะลอความเร็ว หันกลับมาตั้งคำถามต่อสิ่งที่วัฒนธรรมความสำเร็จหยิบยื่นให้ การมีความสุข การใช้เวลาอย่างมีประสิทธิภาพ การทำตาม Passion ชีวิตที่มีระเบียบ การพักผ่อนอย่างมี Productivity และอื่นๆ...

          ช่วงเดือนเมษายนปี 2561 มีกระแสข่าวการยุบภาควิชาปรัชญาของมหาวิทยาลัยศิลปากรและมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี ตัวผมเองมีโอกาสเขียนสกู๊ปข่าวเรื่องนี้ มันไม่ใช่ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเฉพาะในไทย มหาวิทยาลัยทั่วโลกดูเหมือนจะลดความสำคัญของวิชาสายมนุษยศาสตร์และศิลปะเช่นกัน            เหตุผลพื้นฐานคือมันเป็นวิชาที่ไม่ตอบโจทย์การพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ไม่ตอบโจทย์ตลาด และไม่สร้างรายได้            มาร์ทา นุสบาม (MARTHA C. NUSSBAUM) นักปรัชญาหญิงเพียงหนึ่งเดียวที่ติด Top...

คุณจินตนาการออกไหมว่า ในโลกที่ไร้มนุษย์จะมีสภาพเป็นอย่างไร? มันยากทีเดียวที่จะนึกฝันเพราะเราอยู่ในยุคที่มนุษย์เป็นศูนย์กลางของสรรพสิ่งหรือ Anthropocentric เราจัดวางตัวเองไว้เหนือโลกธรรมชาติ ‘THE WORLD WITHOUT US’ หรือ ‘เมื่อโลกไม่มีเรา’ จะพาไปเยี่ยมชมโลกอีกใบที่ไม่มีมนุษย์เหลืออยู่ โลกที่มนุษย์ทิ้งภาระไว้ให้ธรรมชาติต้องเยียวยาตัวเอง โลกที่ธรรมชาติจะเอาคืนสิ่งที่มันสูญเสียไป-ความสมดุล ความอุดมสมบูรณ์ ผืนป่า แม่น้ำ ทะเล ไม่ว่าจะต้องใช้เวลานานแค่ไหนก็ตาม อย่างไรก็ตาม...

          ตัวเลขแมร์เซนน์, เซ็ตมานดัลบรอท์, สมการนาเวียร์-สโตก, โทโพโลยี, ปัญหาสะพานโคนิกสแบร์ก, หรือทฤษฎีบทจุดตรึงของเบราเวอร์ ฯลฯ           ถ้าคุณไม่เคยได้ยินคำเหล่านี้มาก่อน ยินดีด้วย ผมเชื่อว่าคุณเป็นคนส่วนใหญ่ของโลกใบนี้เช่นเดียวกับตัวผม           ตอน ม.ปลาย ผมเรียนสายวิทย์-คณิต แต่ผมไม่เคยทำการบ้านคณิตศาสตร์ส่งเลย เพราะไม่เข้าใจ ไม่รู้เรื่อง พยายามแก้โจทย์อย่างไรก็ผิดเสมอ...

          คุณรู้จักคานธีแค่ไหน?           คนเกือบทั้งโลกรู้จักคานธีในฐานะผู้ปลดปล่อยอินเดีย ผู้ใช้หลักอหิงสาในการเคลื่อนไหวเรียกร้อง ซึ่งนักกิจกรรมและนักเคลื่อนไหวในยุคต่อๆ มานำไปใช้ เป็นชายชราใจดีผู้สมถะและมีชีวิตอย่างเรียบง่าย และเทพเจ้าแห่งโลกยุคใหม่ที่ถูกสถาปนาโดยผู้คนรุ่นหลัง           หนังสือ ‘บัณฑิตกับนักบุญ’ (The doctor and the saint) ของอรุณธตี รอย จะชวนทำความรู้จักคานธีอีกแง่มุมหนึ่ง...

          เราถูกตอกย้ำผ่านสื่อว่าแกนโลกกำลังเอียงมาทางจีน ซึ่งก็ไม่น่าจะผิดเพราะการเติบโตทางเศรษฐกิจอันโดดเด่นและการพัฒนาด้านเทคโนโลยีของจีนก้าวกระโดด อีกส่วนหนึ่งมาจากรัฐไทยที่นโยบายต่างประเทศช่วงหลังโน้มเอียงเข้าหาจีนอย่างเห็นได้ชัด           ประเด็นที่บางคนไม่รู้หรือบางคนรู้แต่เลือกมองข้ามคือการพุ่งทะยานของจีนมีต้นทุนสูงมาก ทั้งในเรื่องสังคม สิ่งแวดล้อม คุณภาพชีวิต ความเหลื่อมล้ำ และโดยเฉพาะด้านสิทธิเสรีภาพของประชาชน แน่ล่ะ เพราะจีนปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ (หรือทุนนิยมแบบสั่งจากศูนย์กลาง?) สามารถกดปราบประชาชนให้อยู่นิ่ง ชี้นิ้วสั่งได้ทันทีว่าจะทำหรือไม่ทำอะไร            คราวนี้เราลองจินตนาการดูว่า ถ้าประเทศจีนปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย มังกรตัวนี้จะมีหน้าตาเช่นไร...

ทางม้าลายที่ไม่มีรถคันไหนจอดให้คนข้าม ทางเท้าที่ไม่น่าเดิน ผู้พิการที่ต้องใช้วีลแชร์หมดสิทธิ์ คนเดินเท้าต้องคอยหลบให้รถจักรยานยนต์ที่วิ่งขึ้นมาบนทางเท้า เป็นความคุ้นเคยของคนกรุงเทพฯ แต่สิ่งเหล่านี้เป็นความแปลกประหลาดและผิดกฎหมายในประเทศญี่ปุ่น ‘ใส่ใจไว้ในเมือง LIVABLE JAPAN’ ชวนเราไปดูการจัดการเมืองของญี่ปุ่นที่แสนละเอียดลออและให้ความสำคัญกับทุกคน ไม่ว่าจะเป็นเด็ก หนุ่มสาว ผู้สูงอายุ ผู้พิการ มันทำให้เห็นว่าจิตสำนึกไม่ได้หล่นจากฟากฟ้าแล้วทำให้คนญี่ปุ่นมีวินัยในการใช้พื้นที่สาธารณะ แต่ส่วนหนึ่งมาจากการออกแบบเมือง การบังคับใช้กฎหมายที่เข้มงวด การให้การศึกษา และฐานคิดที่ว่าทุกคนเท่าเทียมกัน หากเราจะจัดการเมือง...