เมื่อกว่า 150 ปี มาแล้ว อองรี เนสท์เล่ (Henri Nestlé) ค้นพบเทคโนโลยีและวิธีการทำนมผงและผลิตภัณฑ์สำหรับทารกเป็นครั้งแรกของโลก เขาก่อตั้งบริษัท เนสท์เล่ ที่เมืองเวอแว (Vevey) เมืองเล็กๆ ริมทะเลสาบในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ และแตกขยายไลน์ผลิตภัณฑ์อีกมากมาย เพราะมีนมวัวคุณภาพดีเป็นทรัพยากรที่สำคัญ ในปี 1921 อาคารเก่าแก่สถาปัตยกรรมแบบนีโอคลาสสิกในตัวเมือง ทำหน้าที่เป็นอาคารสำนักงานของเนสต์เล่ ในปัจจุบัน แม้จะแตกแขนงขยายสาขาไปทั่วโลก แต่สำนักงานใหญ่ก็ยังคงตั้งอยู่ในเวอแว
ในปี 1985 อาคารหินสีเหลืองที่ขึ้นทะเบียนเป็นอาคารอนุรักษ์แห่งนี้ ได้กลายมาเป็น Alimentarium พิพิธภัณฑ์อาหารแห่งแรกของโลก ที่นี่มีนิทรรศการนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับวัฒนธรรมอาหาร ประวัติศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และโภชนาการ เพื่อชักชวนให้ผู้คนขบคิด เรียนรู้ และแบ่งปันมุมมองเกี่ยวกับอาหาร ผ่านกิจกรรมต่างๆ มากมายทั้งในรูปแบบออนไลน์และเวิร์กชอปในสถานที่จริง
ความน่าสนใจคือ Alimentarium ไม่ได้เป็นเพียงพิพิธภัณฑ์ที่จัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับอาหารเท่านั้น แต่ยังมุ่งส่งเสริมให้ทุกคนเข้าใจถึงความสำคัญของอาหารผ่านบริบททางสังคมวัฒนธรรมและแง่มุมทางวิทยาศาสตร์ด้วยวิธีที่สนุกสนาน นอกจากนี้ ทีมภัณฑารักษ์ยังกระตือรือร้นที่จะนำเสนอประเด็นเกี่ยวกับความมั่นคงทางอาหาร ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญที่ทั่วโลกกำลังพูดถึงกันอย่างกว้างขวาง เมื่อมวลมนุษยชาติต้องเผชิญหน้ากับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ประชากรที่เพิ่มมากขึ้น และการระบาดใหญ่ที่อาจเกิดขึ้นอีกในอนาคต เรียกได้ว่า สารที่ต้องการจะสื่อผ่าน Alimentarium มองประเด็นที่เกี่ยวข้องกับอาหารแทบครบทุกมิติเลยทีเดียว
ผลลัพธ์ที่ดี มาจากเป้าหมายที่ชัดเจน
บริษัทใหญ่ๆ หลายแห่งมักจะมีนิทรรศการเกี่ยวกับความเป็นมาของตนเอง แต่ Alimentarium ซึ่งบริหารจัดการโดย Alimentarium Foundation ไม่ได้มองตนเองเป็นแค่พิพิธภัณฑ์ที่เปิดให้นักท่องเที่ยวหรือนักเรียนมาเข้าชมเท่านั้น กว่า 35 ปีแล้ว ที่สถานที่แห่งนี้ทำหน้าที่แบ่งปันและเผยแผ่ความรู้เกี่ยวกับ ‘อาหาร’ โดยประยุกต์ใช้องค์ความรู้จากหลายแขนง ทั้งประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม วิทยาศาสตร์ และโภชนศาสตร์ เป้าหมายขององค์กร คือเชิญชวนทุกคนมาร่วมกัน คิด เรียนรู้ แลกเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับอาหารและโภชนาการ รวมถึงความเชื่อมโยงเกี่ยวข้องระหว่างอาหารและสุขภาพของปัจเจกชน ชุมชน และโลกใบนี้
ดังนั้น เมื่อตระหนักชัดว่าแนวโน้มการเรียนรู้โลกปรับเปลี่ยนไปเรื่อยๆ ในปี 2013 ทีมงาน Alimentarium จึงปรับแผนการทำงานมาเป็นแบบ Hybrid คือ หันมาให้ความสนใจกับการเป็น ‘Online Academy’ หรือ แหล่งเรียนรู้ออนไลน์ที่สำคัญด้วย ทุกวันนี้ทีมงานจึงเผยแพร่ความรู้ผ่าน 2 ช่องทาง คือ ตัวพิพิธภัณฑ์ในเมืองเวอแว และ ผ่านเว็บไซต์ alimentarium.org ที่ประกอบด้วยโปรแกรมการเรียนรู้ออนไลน์มากมาย สำหรับคนทุกวัย ที่สนใจเรื่องเกี่ยวกับอาหาร และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง เด็ก คุณครู และผู้ปกครอง โดยมีคอร์สต่างๆ ในภาษาเยอรมัน ฝรั่งเศส และอังกฤษ สามารถเข้าถึงได้โดยไม่มีค่าใช้จ่ายจากทั่วโลก
ตั้งแต่ปี 2021 เป็นต้นมา Alimentarium พร้อมเปิดพื้นที่ให้ผู้ที่มีความห่วงใยอนาคตของอาหารมาใช้พื้นที่เพื่อสื่อสาร แสดงออก และลงมือสร้างการเปลี่ยนแปลงร่วมกัน กิจกรรมที่เกิดขึ้นในพิพิธภัณฑ์และในแพลตฟอร์มออนไลน์ จึงมีธีมที่ชัดเจน และมีหลากหลายรูปแบบทั้งนิทรรศการ เวิร์กชอป คอร์สอบรมด้านอาหารที่มีประกาศนียบัตรให้ หลักสูตรออนไลน์สำหรับเยาวชน ฯลฯ
อาหาร คือแก่นแท้ของชีวิต
แหล่งเรียนรู้ที่อยู่มาตั้งแต่เปิดพิพิธภัณฑ์คือ นิทรรศการที่ไม่ได้เล่าแค่อาหาร แต่แทรกสารที่บอกเล่าบริบททางสังคมและวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีเข้าไปด้วย นิทรรศการหลักภายในพิพิธภัณฑ์ Alimentarium มีชื่อว่า Food – The essence of life ซึ่งสื่อความหมายว่าอาหารคือแก่นแท้ของชีวิตมนุษย์ โซนนี้จะมีการนำสื่อมัลติมีเดียมาใช้นำเสนอสร้างความเพลิดเพลินในการนำเสนอเนื้อหาต่างๆ เพื่อเปิดโลกให้ผู้มาเยือนได้ค้นพบเรื่องราวอันซับซ้อนของอาหารจากทั่วทุกมุมโลกที่เกิดขึ้นในแต่ละยุคสมัย โดยแบ่งออกเป็น 3 โซนหลัก ได้แก่
The Food Sector: Me and the outside world เมื่อเข้ามาในโซนนี้ผู้ชมจะได้สัมผัสกับบรรยากาศของชนบทอันงดงามผ่านหน้าจออินเทอร์แอคทีฟ จากนั้นก็จะเป็นเรื่องราวของกระบวนการได้มาซึ่งอาหาร ไล่เรียงตั้งแต่การล่าสัตว์ในอดีต มาจนถึงการทำปศุสัตว์และการทำฟาร์มพืช รวมทั้งได้เรียนรู้เกี่ยวกับการขนส่งและขั้นตอนการติดตามอาหารที่กระจายไปยังสถานที่ต่างๆ นอกจากนี้ยังมีการแนะนำสูตรและเทคนิคการทำอาหาร ผ่านโต๊ะที่มีฟังก์ชันเป็นจอสัมผัสขนาดใหญ่ ซึ่งมีเกมอินเทอร์แอคทีฟให้ร่วมเล่นสนุกด้วย
โซนถัดมาคือ The Society Sector: Me and other people โซนนี้บอกเล่าถึงบทบาทของอาหารที่เชื่อมโยงกับสังคม วัฒนธรรม และประเพณีต่างๆ ซึ่งจะช่วยให้เราเข้าใจทั้งตัวเองและผู้อื่นในสังคมที่แตกต่างจากเรามากยิ่งขึ้น เพราะพฤติกรรมการกินของมนุษย์ล้วนเกี่ยวพันอย่างแนบแน่นกับขอบเขตทางวัฒนธรรม เช่น กฎเกณฑ์ทางศาสนาที่กำหนดให้อาหารบางชนิดเป็นของต้องห้าม นอกจากนี้ยังมีเนื้อหาที่พาไปสำรวจปรากฏการณ์ร่วมสมัย เช่น การถือกำเนิดของคำว่า Food Porn ที่สื่อถึงภาพอาหารเย้ายวนชวนหิว รวมถึงแฮชแท็กอื่นๆ ที่ผู้คนนิยมใช้เวลาลงรูปอาหารในสื่อโซเชียล
โซนที่สามคือ The Body Sector: Me and my body โซนนี้จะช่วยตอบคำถามสำคัญว่าสิ่งที่เรากินเข้าไปในร่างกายส่งผลต่อร่างกายอย่างไร เหตุใดการเลือกกินอาหารอย่างเหมาะสมจึงเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการดูแลสุขภาพองค์รวม รูปแบบการนำเสนอนั้นน่าสนใจมากทีเดียว เพราะเขาจำลองบรรยากาศให้เหมือนผู้ชมกำลังเดินเข้าไปในร่างกายมนุษย์ โดยมีสื่อการเรียนรู้คอยอธิบายความลับเกี่ยวกับเรื่องราวของทางเดินอาหาร และหลังจากเยี่ยมชมนิทรรศการครบทุกโซนแล้วก็จะมีห้องเล่นเกมทบทวนความรู้ ที่นำแพลตฟอร์มการศึกษาเสมือนจริง (Virtual Educational Platform) มาประยุกต์ใช้อย่างสร้างสรรค์
เปิดพื้นที่ให้ลงมือทำเพื่อเรียนรู้ผ่านประสบการณ์จริง
พิพิธภัณฑ์ Alimentarium ตั้งอยู่ริมทะเลสาบเจนีวา (Geneva Lake) อันงดงาม จึงเหมาะแก่การเป็นพื้นที่พักผ่อนหย่อนใจควบคู่ไปกับการเป็นแหล่งเรียนรู้ ซึ่งในเดือนกุมภาพันธ์ ปี 1995 ทางพิพิธภัณฑ์ได้สร้าง The Fork หรือ ประติมากรรมรูปส้อม ความสูงถึง 8 เมตรขึ้นกลางทะเลสาบ ในโอกาสครบรอบ 10 ปีของการก่อตั้ง และในเวลาต่อมาส้อมยักษ์คันนี้ก็ได้กลายเป็นอีกหนึ่งแลนด์มาร์กที่โดดเด่นประจำเมืองเวอแวมาจนถึงปัจจุบัน และเพื่อให้การพักผ่อนในทริปสุดพิเศษดำเนินไปอย่างสมบูรณ์แบบ ภายในพิพิธภัณฑ์ยังมีคาเฟ่และร้านอาหารในสวนที่จัดเสิร์ฟอาหารตามฤดูกาล เครื่องดื่มแสนสดชื่น ไอศกรีมหวานฉ่ำชื่นใจ และเมนูอื่นๆ อีกมากมาย
นอกจากห้องจัดแสดงนิทรรศการแล้ว พิพิธภัณฑ์ Alimentarium ยังมีสวนสวยริมทะเลสาบ ซึ่งปลูกพืชสมุนไพร ธัญพืช และผักต่างๆ หลายชนิด เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ที่ใกล้ชิดธรรมชาติ และส่งเสริมให้คนเมืองได้ตระหนักถึงแหล่งที่มาของอาหารจากผืนดินอันอุดมสมบูรณ์ โดยตลอดทั้งปีทางพิพิธภัณฑ์จะมีกิจกรรมทัวร์แบบเจาะลึก การชิมอาหาร และเวิร์กชอปให้ลงมือทำอาหารทั้งสำหรับเด็กและผู้ใหญ่ พร้อมเรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับอาหารและโภชนาการควบคู่กันไปด้วย หรือหากเด็กๆ อยากมาจัดปาร์ตี้วันเกิดในพิพิธภัณฑ์ก็สามารถทำได้เช่นกัน และแน่นอนว่านอกจากความสนุกแล้ว พวกเขาก็ยังจะได้รับประสบการณ์ดีๆ พร้อมความรู้กลับไปอย่างเต็มเปี่ยม นับเป็นกลวิธีหนึ่งในการเชื่อมโยงแหล่งเรียนรู้เข้ากับชุมชนข้างเคียงได้เป็นอย่างดี
เชื่อมโยงพิพิธภัณฑ์กับหลักสูตรในโรงเรียน
เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้นอกห้องเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ พิพิธภัณฑ์ Alimentarium ได้จัดทำเอกสารแนะนำสำหรับโรงเรียนที่ต้องการพาเด็กนักเรียนมาเยี่ยมชมเป็นหมู่คณะ โดยนอกจากจะให้ข้อมูลต่างๆ ที่จำเป็นเพื่อการเข้าชมแล้ว ยังมีการแนะนำประเด็นที่น่าสนใจสำหรับการนำไปอภิปรายกันต่อในชั้นเรียน ยกตัวอย่างเช่น การชวนเด็กๆ พูดคุยถึงเหตุผลในการกินอาหารว่านอกจากเพื่อตอบสนองความหิวแล้ว การกินยังมีความหมายอะไรกับชีวิตเราอีกบ้าง เรากินอาหารอะไรเป็นประจำ ชอบหรือไม่ชอบกินอะไรบ้าง และเรารู้แหล่งที่มาของอาหารที่กินหรือไม่ว่าเป็นวัตถุดิบท้องถิ่นหรือวัตถุดิบนำเข้า
นอกจากนี้ยังมีการออกแบบเกม AL2049 ขึ้นมาเป็นกิจกรรมพิเศษสำหรับเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป ซึ่งสามารถเล่นพร้อมกันได้เป็นหมู่คณะ โดยเป็นเกมแนวไขปริศนาหาช่องทางในการเอาชีวิตรอด ที่ผู้เล่นจะต้องร่วมมือกันทำภารกิจให้สำเร็จภายในเวลาที่จำกัด ด้วยการปลูกพืชผัก เลี้ยงปศุสัตว์ เปิดร้านอาหาร ตั้งโรงงานแปรรูป หรือแม้กระทั่งทำการวิจัยในห้องปฏิบัติการ สิ่งที่น่าสนใจคือเกมนี้ไม่ได้มีแค่ความสนุกเท่านั้น แต่เนื้อหาภายในเกมยังได้รับการออกแบบมาให้สอดคล้องกับหลักสูตรของโรงเรียนในระบบ Swiss-French อีกด้วย
นอกจากความร่วมมือกับโรงเรียนในพื้นที่แล้ว Alimentarium ยังมีโครงการความร่วมมือโรงเรียนในต่างประเทศ ตั้งแต่ปี 2017 เป็นต้นมา Alimentarium ร่วมกับ Discovery Education ผลิตเนื้อหาออนไลน์เกี่ยวกับอาหาร โภชนาการ รวมถึงการรับประทานอาหารและกลไกร่างกาย สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาในสหราชอาณาจักร ผ่านช่องทางแพลตฟอร์มการเรียนรู้ออนไลน์ Discovery Education Espresso ที่มีผู้ใช้งานเป็นโรงเรียนกว่า 6,500 แห่ง สื่อการเรียนรู้ใช้เทคนิคต่างๆ ผลิตเนื้อหาที่น่าตื่นตา ตื่นใจ ง่ายต่อการเรียนรู้สำหรับเยาวชน เช่น ชวนเด็กๆ ผจญภัยเข้าไปในระบบย่อยอาหารของมนุษย์ เพื่อสำรวจว่าการรับประทานอาหารแต่ละครั้ง มีผลต่อสุขภาพและชีวิตอย่างไร ในปี 2019 ยังมีการเพิ่มเติมเนื้อหาเกี่ยวกับแหล่งที่มาของอาหาร อันได้แก่พืชผลทางการเกษตรในพื้นที่ต่างๆ ตั้งแต่ทวีปอเมริกาไปจนถึงเอเชีย รวมถึงฤดูกาลเพาะปลูก เทศกาลการเก็บเกี่ยวพืชพันธุ์ และความรู้ในมิติทางสังคมวัฒนธรรมจากพื้นที่เหล่านั้นอีกด้วย
พิพิธภัณฑ์ออนไลน์ที่เข้าถึงได้จากทั่วทุกมุมโลก
ใครอยากทำความรู้จักพิพิธภัณฑ์ Alimentarium มากขึ้น แต่ยังไม่มีโอกาสเดินทางไปเยือนสวิตเซอร์แลนด์ในเร็ววันนี้ก็ไม่ต้องเสียดาย เพราะไม่ว่าจะอยู่ที่ใดบนโลกหากมีอินเทอร์เน็ตก็สามารถเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์อาหารแห่งแรกของโลกผ่านเว็บไซต์ได้อย่างง่ายดาย ผ่านโปรแกรม Virtual Tour ซึ่งจะพาไปสำรวจห้องจัดแสดงผลงานต่างๆ ไม่เว้นแม้กระทั่งมุมสวน โดยภายในเว็บไซต์จัดทำเนื้อหาเป็น 3 ภาษา ได้แก่ ภาษาฝรั่งเศส ภาษาเยอรมัน และภาษาอังกฤษ
อีกทั้งยังมี คอลเลกชัน แบบอินเทอร์แอคทีฟ ที่รวบรวมข้าวของเครื่องใช้ในครัวเรือน อุปกรณ์ทำอาหาร แพ็กเกจบรรจุอาหาร ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันไว้กว่า 400 ชิ้น โดยมีการอธิบายถึงฟังก์ชันการใช้งาน ประเทศต้นกำเนิด วัสดุใช้ ปีที่ผลิตขึ้น และขนาดอย่างละเอียด สามารถซูมเข้าซูมออกและหมุนปรับมุมภาพได้ 360 องศา เพื่อสร้างประสบการณ์ให้ผู้ชมเข้าถึงรายละเอียดต่างๆ ได้ครบถ้วน
เผยแพร่องค์ความรู้สู่สาธารณะ
ไม่ใช่แค่เพียงจัดแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับอาหารเท่านั้น แต่พิพิธภัณฑ์ Alimentarium ยังมุ่งมั่นส่งต่อเนื้อหาสาระดีๆ เกี่ยวกับอาหารและโภชนาการในแง่มุมต่างๆ ผ่านทางเว็บไซต์ที่ใครๆ ก็สามารถเข้าถึงได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย โดยแบ่งออกเป็น 3 พาร์ตหลัก ได้แก่ Knowledge, Games และ Academy
ภายในพาร์ต Knowledge จะมีทั้งสูตรอาหารให้ดาวน์โหลด บทความที่เขียนโดยผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง วิดีโอสั้นกระชับเข้าใจง่ายที่นำเสนอสาระความรู้ต่างๆ ในเชิงไลฟ์สไตล์ และจริงจังไปอีกขั้นด้วยการมีเว็บซีรีส์ (Webseries) ที่สามารถรับชมได้ทั้งทางเว็บไซต์ของพิพิธภัณฑ์และยูทูบช่อง Alimentarium
ยกตัวอย่างซีรีส์ที่น่าสนใจ เช่น What the Fork?! รายการที่นำเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยทางประวัติศาสตร์ของอาหารแต่ละชนิด อย่างไอศกรีม ขนมปัง ช็อกโกแลต ชีส มาเล่าอย่างสนุกสนานชวนติดตาม หรือซีรีส์อย่าง Garden Stories ที่มีเชฟและชาวสวนตัวจริงเป็นผู้ดำเนินรายการ พาผู้ชมเข้าสวนไปทำความรู้จักกับพืชผักในแต่ละฤดูกาล รับชมแล้วได้รับทั้งสาระความรู้และแรงบันดาลใจในการนำเทคนิคการเล่าเรื่องอย่างมีชีวิตชีวามาประยุกต์ใช้อย่างเต็มเปี่ยม
พาร์ตถัดมาคือ Games ประกอบไปด้วยเกมสนุกๆ ที่สอดแทรกความรู้เกี่ยวกับเรื่องสารอาหารและโภชนาการ เพื่อสร้างแรงจูงใจให้เด็กๆ อยากเรียนรู้ และสำหรับเด็กต่างชาติก็จะได้ฝึกทักษะภาษาอังกฤษพร้อมกันไปด้วย
พาร์ตที่สามคือ Academy เนื้อหาเชิงวิชาการสำหรับเด็ก ผู้ใหญ่ และครูที่ต้องการนำข้อมูลไปปรับใช้จัดทำสื่อการสอน โดยแบ่งย่อยออกเป็นสื่อสำหรับนักเรียนอายุ 8-10 ปี, 11-13 ปี และ 14-16 ปี เป็นบริการทางวิชาการที่ครอบคลุมกลุ่มเป้าหมายหลากหลาย และสะดวกต่อการนำไปต่อยอดใช้งานเป็นอย่างยิ่ง
สาระความรู้ที่ทางพิพิธภัณฑ์รวบรวมไว้ มีทั้งเรื่องราวของประสาทสัมผัสทั้งห้าที่เกี่ยวข้องกับการรับรู้รสชาติอาหาร การกินอย่างสมดุลเพื่อให้ได้สารอาหารครบถ้วน กระบวนการจัดเตรียมอาหารและการแปรรูป ระบบการย่อยอาหาร ผลกระทบทางเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อมจากการผลิตอาหาร ความสัมพันธ์ระหว่างโภชนาการและการออกกำลังกาย รวมไปถึงวิธีดูแลร่างกายให้สมบูรณ์แข็งแรงด้วยการเลือกกินอาหารอย่างเหมาะสม หรือหากใครเข้ามาสำรวจเว็บไซต์แล้วอยากหาอะไรอ่านเล่นเพลินๆ แต่ไม่รู้จะเลือกหัวข้อไหนดี ฟังก์ชันของเว็บก็มีกิมมิกสนุกๆ อย่างการสุ่มเลือกบทความเกี่ยวกับอาหารที่คิดว่าเราน่าจะสนใจมาให้อ่านประดับความรู้ด้วย
แนวทางการบริหารจัดการองค์ความรู้ของพิพิธภัณฑ์ Alimentarium สะท้อนให้เห็นว่า ขอบเขตการเรียนรู้ในโลกยุคปัจจุบันได้รับการขยายออกไปอย่างกว้างขวางไร้พรมแดน และเรื่องราวเกี่ยวกับอาหารก็เป็นประเด็นน่าสนใจที่มีรายละเอียดสนุกๆ ให้คนทุกช่วงวัยสามารถเรียนรู้ได้อย่างไม่รู้จบ ซึ่งคงจะดีไม่น้อยหากมื้ออาหารต่อไปเราใส่ใจกันมากขึ้นว่ากำลังกินอะไรอยู่ วัตถุดิบแต่ละชนิดมีแหล่งที่มาจากไหน และตระหนักกันมากขึ้นว่าเราควรกินอยู่อย่างไร เพื่อส่งเสริมให้เกิดความยั่งยืนแก่สิ่งแวดล้อม และรักษาวัฒนธรรมอาหารประจำท้องถิ่นให้คงอยู่สืบไปไม่สูญหายไปตามกาลเวลา
ที่มา
เฟซบุ๊ก Alimentarium (Online)
เว็บไซต์ Alimentarium (Online)
คลิป Alimentarium (Online)
เว็บไซต์ The Swiss Holiday Company (Online)
Cover Photo: Alimentarium
