หากคุณเป็นผู้ที่ใช้บริการห้องสมุดสาธารณะบ่อยๆ ปัญหาการคืนหนังสือล่าช้าคงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรนัก ไม่ว่าสาเหตุจะมาจากการเดินทาง เวลาให้บริการ หรือปัญหาส่วนตัว แน่นอนว่าการคืนที่ล่าช้าย่อมมาพร้อมกับค่าปรับรายวัน
ในช่วงสองปีที่ผ่านมา การระบาดหนักของโรคโควิด-19 ทำให้ผู้ใช้บริการหลายคนจำใจต้องออกห่างจากห้องสมุดสาธารณะอย่างเลี่ยงไม่ได้ ซึ่งห้องสมุดแต่ละแห่งก็มีนโยบายเพื่อรับมือกับสถานการณ์ฉุกเฉินเหล่านี้ต่างกันไป แต่จะเป็นอย่างไรหากห้องสมุดที่คุณใช้บริการ ประกาศ ‘ยกเลิกค่าปรับ’ สำหรับหนังสือหรืออุปกรณ์ที่ยืมมาเกินกำหนดไปอย่างสิ้นเชิง?
แม้จะฟังดูเป็นเรื่องห่างไกล แต่เมื่อวันที่ 5 ตุลาคมที่ผ่านมา ห้องสมุดประชาชนนิวยอร์ก (New York Public Library) ได้ประกาศ ‘ยกเลิก’ ค่าปรับจากการคืนหนังสือและอุปกรณ์ล่าช้าอย่างสิ้นเชิง เพื่อลดภาระจากผู้ใช้บริการและกระตุ้นให้คนหันมาเข้าห้องสมุดกันมากขึ้น ส่วนค่าปรับที่ยังค้างคาของผู้ใช้บริการทั้งหมดก็ถูกยกเลิกอย่างหมดจด
“การประกาศครั้งนี้เป็นอีกก้าวใหญ่เพื่อให้ห้องสมุดสาธารณะ ซึ่งเป็นหัวใจของชุมชนหลากหลาย สามารถเข้าถึงทุกคนได้ การยกเลิกค่าปรับจะทำให้พวกเราให้บริการชาวนิวยอร์คได้มากยิ่งขึ้น เปิดทางให้ผู้คนได้เพลิดเพลินกับทรัพยากรและโปรแกรมที่ห้องสมุดสาธารณะของเรามอบให้ เพื่อให้พวกเขาได้เติบโตและประสบความสำเร็จต่อไป” บิล เดอ เบลซิโอ (Bill de Blazio) นายกเทศมนตรีนครนิวยอร์คคนปัจจุบัน กล่าวถึงนโยบายใหม่ครั้งนี้
แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าคุณจะหยิบยืมหนังสือไปดองหรือทำให้สภาพชำรุดได้ ทางห้องสมุดยังคงส่งอีเมลหรือ SMS แจ้งเตือนสมาชิกเมื่อใกล้กำหนดคืนตามเดิม นโยบายของห้องสมุดนิวยอร์คยังกำหนดชัดเจนว่าหากมีหนังสือ สื่อ หรืออุปกรณ์ให้ยืมชิ้นใดที่ถูกยืมไปเกินกำหนดคืนถึง 28 วัน หนังสือหรืออุปกรณ์ชิ้นนั้นจะขึ้นสถานะว่า ‘สูญหาย’ ทันที และบัตรสมาชิกของคุณจะขึ้นว่ามีค่าปรับชดเชยตามมูลค่าของสิ่งของนั้น
นอกจากนี้ ผู้ใช้จะไม่สามารถยืมสิ่งของใหม่จนกว่าจะเคลียร์ค่าชดเชยในส่วนนี้ แต่ไม่ต้องกังวลไป เพราะเมื่อคุณนำของที่มีสถานะ ‘สูญหาย’ มาคืน ค่าปรับดังกล่าวจะถูกเคลียร์ออกจากบัญชีของคุณไปเหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น แต่หากหนังสือหรืออุปกรณ์ที่ยืมไปเกิดความเสียหาย แน่นอนว่าคุณต้องจ่ายค่าชดเชยตามมูลค่าของสิ่งของนั้นตามเดิม
ยิ่งไปกว่านั้น หากผู้ใช้บริการคนใดถูกปรับเงินภายใน 90 วันก่อนประกาศครั้งนี้ พวกเขายังสามารถนำใบเสร็จรับเงินมาเป็นหลักฐานประกอบการขอเงินคืนจากห้องสมุดได้ แต่มีข้อแม้ว่าสิ่งของที่พวกเขาคืนต้องมีสภาพดี หรือเป็นการปรับจากการเกินเวลากำหนดเท่านั้น ผู้ที่ถูกปรับในกรณีทำวัตถุให้ยืมของห้องสมุดเสียหายจะไม่สามารถทำเรื่องขอเงินคืนได้
นโยบายใหม่นี้ยังครอบคลุมทุกสาขาของห้องสมุดสาธารณะนิวยอร์กด้วย ไม่ว่าจะเป็นสาขาในบร็องซ์ (Bronx) เกาะแมนฮัตตัน (Manhattan) และเกาะสเตเทน (Staten Island) รวมไปถึงห้องสมุดอีกสองแห่งคือ ห้องสมุดประชาชนบรูคลิน (Brooklyn Public Library) และห้องสมุดประชาชนควีนส์ (Queens Public Library)
ที่จริงแล้วนโยบายใหม่ไม่ได้เพิ่งเริ่มใช้ในช่วงเดือนตุลาคมที่ผ่านมา เพราะห้องสมุดประชาชนนิวยอร์กเคยประกาศใช้นโยบายยกเลิกค่าปรับชั่วคราวมาแล้วในช่วงเดือนมีนาคม ปี 2020 เนื่องจากการแพร่ระบาดหนักของโรคโควิด-19 ซึ่งทำให้ผู้ใช้บริการจำนวนมากไม่อาจออกจากบ้านหรือไม่กล้าเข้าไปใช้บริการพื้นที่สาธารณะเหมือนเดิม และหลายครั้งห้องสมุดก็ต้องปิดตัวลงเนื่องจากการแพร่ระบาดของโรค
ที่มาของนโยบายพลิกฟ้าเช่นนี้ เริ่มมาจากช่วงเดือนพฤษภาคม ปี 2017 เมื่อห้องสมุดประชาชนนิวยอร์กพบว่ามีสมาชิกรุ่นเยาว์กว่า 225,000 คน ที่ค้างค่าปรับไม่ต่ำกว่า 15 เหรียญต่อคน ซึ่งค่าปรับจำนวนนี้ทำให้พวกเขาไม่สามารถใช้บริการยืมได้อีกจนกว่าจะชำระค่าปรับให้ครบถ้วนยก่อน แต่เนื่องจากเยาวชนจำนวนมากมาจากชุมชนที่มีรายได้ต่ำ ค่าปรับที่สั่งสมขึ้นทำให้พวกเขายิ่งออกห่างจากห้องสมุดยิ่งขึ้น ดังนั้นโอกาสที่ห้องสมุดจะได้หนังสือคืนจึงยิ่งริบหรี่ลงไปเรื่อยๆ
พวกเขายังพบว่าเยาวชนที่เป็นสมาชิกจำนวนมากมักมีผู้ปกครองมาคืนหนังสือแทน และเมื่อผู้ปกครองติดธุระจนไม่อาจมาคืนทันกำหนด เด็กๆ ก็จะถูกขึ้นสถานะว่ามีค่าปรับในบัตรสมาชิกอย่างเลี่ยงไม่ได้ เพื่อแก้ปัญหานี้ ในเดือนตุลาคมปีเดียวกัน ห้องสมุดสาธารณะนิวยอร์กจึงประกาศปลดหนี้ให้ผู้ใช้บริการกว่า 171,000 รายที่ค้างค่าปรับ การปลดหนี้ครั้งนี้ยังเปิดโอกาสให้เยาวชนอีก 70,000 คนที่ค้างค่าปรับเกิน 15 เหรียญได้กลับมาใช้บริการได้อีกครั้ง
ในเดือนธันวาคมปีเดียวกัน ห้องสมุดประชาชนนิวยอร์กยังได้ร่วมมือกับกลุ่มนักวิจัย ‘Nudge 4 Solution’ จากมหาวิทยาลัยเวอร์จิเนีย (University of Virginia) เพื่อศึกษาพฤติกรรมและแรงจูงใจของผู้ใช้บริการห้องสมุด พวกเขาพบว่าเวลาทำการห้องสมุดนั้นมีชั่วโมงค่อนข้างจำกัดและมีผู้มาคืนในช่วงเวลาทำการน้อย ซึ่งไม่อาจแก้อะไรได้มากนักนอกจากขยายเวลาทำการ ทีมวิจัยจึงไปมุ่งศึกษาพฤติกรรมผู้ใช้งานแทน
พวกเขาลงพื้นที่สำรวจผู้ใช้บริการกลุ่มต่างๆ รวมไปถึงกลุ่มที่ติดค้างค่าปรับ และพบว่าผู้คนจำนวนมากต่างมีภาระการงานที่ทำให้พวกเขาไม่สามารถมาคืนตามกำหนดได้ หรือไม่ก็ลืมวันครบกำหนดไป ทีมวิจัยจึงทดลองหลายวิธีเพื่อดึงดูดให้พวกเขากลับมาใช้งานและคืนหนังสือได้ตามเวลามากขึ้น ทั้งการช่วยจัดตารางเวลาว่างประจำสัปดาห์ให้แต่ละคน รวมไปถึงการติดข้อความที่เน้นย้ำว่า “โปรดนำหนังสือมาคืน เพื่อให้ครอบครัวอื่นได้อ่านด้วย”
ปรากฏว่านโยบายที่ได้ผลดีที่สุด คือการช่วยจัดตารางเวลาให้ผู้ใช้บริการ ส่วนการติดป้ายเตือนใจกลับไม่มีผลใดๆ ดังนั้นนโยบายทำนอง ‘อ้าแขนเชื้อเชิญ’ จึงดึงดูดผู้คนให้มาใช้บริการได้ดีกว่า และเมื่อพวกเขาหันไปศึกษาห้องสมุดประชาชนชิคาโก (Chicago Public Library) ที่บุกเบิกนโยบายไร้ค่าปรับ และประสบความสำเร็จในการดึงดูดผู้ใช้บริการได้ยอดเยี่ยม ทีมวิจัยและห้องสมุดจึงเริ่มวางแผนให้ห้องสมุดนิวยอร์คเดินตามเส้นทางเดียวกัน
ยิ่งไปกว่านั้น นโยบายยกเลิกค่าปรับอาจกลายเป็นมาตรฐานใหม่ของห้องสมุดอเมริกันในอนาคตอันใกล้ เนื่องจากมีองค์กรห้องสมุดสาธารณะมากกว่า 15 แห่งตามนครใหญ่ๆ ที่ได้ประกาศนโยบายนี้เช่นกัน ไม่ว่าจะในชิคาโก บัลติมอร์ ซานฟรานซิสโก ดัลลัส ไมอามี วอชิงตัน ดีซี และอีกหลายเมืองใหญ่ทั่วประเทศที่กำลังนำนโยบายไร้ค่าปรับไปใช้เช่นกัน
ลินดา อี จอห์นสัน (Linda E. Johnson) ประธานและซีอีโอของห้องสมุดประชาชนบรูคลิน (Brooklyn Public Library) กล่าวถึงแรงจูงใจต่อนโยบายนี้ไว้ว่า
“สำหรับคนที่ไม่ได้มีฐานะมากนัก ค่าปรับอาจเป็นเรื่องยากลำบาก เมื่อคุณเกินกำหนดถึงจุดหนึ่ง บัตรของคุณจะใช้งานไม่ได้ ทำให้บรรณารักษ์ต้องมาจัดการเรื่องนี้ต่อ บางคนก็เลิกเข้าห้องสมุดไปเลยเพราะค่าปรับยิ่งสั่งสมขึ้นเรื่อยๆ และเราอยากให้พวกเขากลับมาอีก”
เธอยังกล่าวต่อว่า “ห้องสมุดสาธารณะมุ่งมั่นที่จะเป็นสถาบันที่เป็นประชาธิปไตยที่สุดในสังคมเรา เราจะมอบทรัพยากรที่จำเป็นให้แก่ผู้คนเพื่อให้พวกเขาเสริมสร้างสติปัญญาและทำให้คุณภาพชีวิตของพวกเขาดีขึ้น และการยกเลิกค่าปรับคือการมอบการเข้าถึงทุกอย่างที่ห้องสมุดมีให้อย่างเท่าเทียม”
ที่มา
The Brooklyn Public Library Already Knows How to Get Books Back Without Fines [online]
NYC public libraries to end late fees for overdue books and materials [online]
One Fine Day: New York City’s Three Public Library Systems Eliminate Late Fines [online]
No more ‘late fines’ at Brooklyn Public Library branches [online]
Cover Photo: New York Public Library
